Trong hơn một thập kỷ, các chương trình liên kết quốc tế (LKQT) từng được xem là “đặc sản” của các trường đại học Việt Nam, mang đến cơ hội hội nhập giáo dục và thu hút sinh viên. Tuy nhiên, những năm gần đây, sức hút của các chương trình này đã suy giảm đáng kể, đặt ra yêu cầu cấp bách về đổi mới để đáp ứng nhu cầu và kỳ vọng của người học trong bối cảnh giáo dục đại học ngày càng cạnh tranh.
Thực Trạng Và Những Vấn Đề Tồn Tại
1. Khó Khăn Trong Tuyển Sinh
- Chất lượng đầu vào chưa đáp ứng:
- Một số lượng lớn sinh viên không đạt yêu cầu ngoại ngữ (IELTS 5.5 hoặc tương đương) để theo học chuyên ngành bằng tiếng Anh.
- Theo thống kê từ Trường ĐH Giao thông vận tải TP.HCM, có đến 80% sinh viên đầu vào không đạt chuẩn tiếng Anh tối thiểu.
- Sức ép cạnh tranh:
- Sự bùng nổ của các chương trình LKQT với hơn 550-600 chương trình trong giai đoạn 2019-2020 đã khiến “miếng bánh” thị phần bị chia nhỏ.
- Các chương trình đào tạo khác như chất lượng cao, tiên tiến, tài năng, hay định hướng nghề nghiệp quốc tế trong nước đang thu hút sinh viên nhờ học phí thấp hơn và chất lượng tương đương.
2. Vấn Đề Đảm Bảo Chất Lượng
- Chất lượng không đồng đều:
- Theo Vụ Giáo dục Đại học, 62,71% chương trình LKQT chưa được kiểm định chất lượng hoặc không được xếp hạng.
- Nhiều chương trình phải thuê cơ sở vật chất và giảng viên, khiến chất lượng đào tạo không đảm bảo.
- Mất niềm tin từ phụ huynh và sinh viên:
- Các vấn đề như điểm đầu vào thấp, chất lượng giảng dạy không đồng nhất, và thiếu sự đánh giá định kỳ đã làm giảm niềm tin vào giá trị của các chương trình LKQT.
Nguyên Nhân Chính Khiến LKQT Mất Sức Hút
- Rào cản ngôn ngữ: Năng lực tiếng Anh của sinh viên chưa đủ để đáp ứng yêu cầu học tập và tốt nghiệp.
- Cạnh tranh trong và ngoài nước:
- Chương trình trong nước bằng tiếng Anh với học phí thấp hơn đã trở thành lựa chọn phổ biến.
- Chi phí du học tại một số trường công lập nước ngoài không quá đắt đỏ so với học phí LKQT trong nước.
- Chưa chú trọng chất lượng: Nhiều chương trình được mở rộng ồ ạt chỉ để đáp ứng tiêu chí đánh giá, mà chưa đầu tư vào nội dung và phương pháp giảng dạy.
Giải Pháp Để Phục Hồi Và Phát Triển LKQT
1. Đổi Mới Cách Tiếp Cận
- Chất lượng hơn số lượng:
- Chuyển từ việc chạy theo số lượng sang đầu tư nâng cao chất lượng.
- Tập trung vào những ngành học có tiềm năng lớn, đáp ứng nhu cầu thị trường lao động.
- Liên kết tại nước ngoài:
- Hướng đến việc liên kết tổ chức đào tạo tại các cơ sở quốc tế để tăng giá trị thương hiệu và nâng cao trải nghiệm học tập cho sinh viên.
2. Nâng Cao Chất Lượng Đầu Vào
- Cải thiện năng lực ngoại ngữ:
- Hỗ trợ sinh viên chuẩn bị trình độ ngoại ngữ thông qua các khóa học tăng cường tiếng Anh.
- Tích hợp chương trình đào tạo tiếng Anh ngay từ giai đoạn đầu để sinh viên dễ dàng theo kịp.
- Đảm bảo chất lượng tuyển sinh:
- Thiết lập các tiêu chí đầu vào nghiêm ngặt hơn về học bạ và điểm thi để chọn lọc sinh viên có năng lực phù hợp.
3. Tăng Tính Minh Bạch Và Kiểm Định Chất Lượng
- Kiểm định định kỳ:
- Tất cả các chương trình LKQT cần được kiểm định ngay sau khi có sinh viên tốt nghiệp và thực hiện theo chu kỳ.
- Tăng tính minh bạch:
- Công khai thông tin về chất lượng chương trình, giảng viên, và cơ sở vật chất để phụ huynh và sinh viên hiểu rõ giá trị thực sự của chương trình.
4. Phối Hợp Giữa Nhà Trường Và Chính Phủ
- Hành lang pháp lý:
- Tiếp tục hoàn thiện các văn bản pháp luật như Nghị định 86/2018/NĐ-CP và Thông tư số 38/2020/TT-BGDĐT để tạo nền tảng pháp lý vững chắc.
- Hỗ trợ tài chính:
- Chính phủ và các trường đại học cần phối hợp để đưa ra các chính sách học bổng và hỗ trợ tài chính nhằm giảm bớt gánh nặng chi phí cho sinh viên.
Kết Luận: Hướng Đi Tương Lai
Các chương trình LKQT vẫn có tiềm năng lớn nếu được đổi mới và phát triển theo hướng chất lượng, phù hợp với nhu cầu người học và yêu cầu của thị trường lao động. Việc chuyển trọng tâm từ mở rộng quy mô sang đầu tư chiều sâu, tăng cường liên kết tại nước ngoài và đảm bảo chất lượng sẽ là những bước đi quan trọng để các chương trình này lấy lại vị thế “đặc sản” trong hệ thống giáo dục đại học Việt Nam.
Những thay đổi này không chỉ giúp các trường đại học đáp ứng kỳ vọng của phụ huynh và sinh viên mà còn góp phần thúc đẩy hội nhập quốc tế và nâng cao hình ảnh giáo dục đại học Việt Nam trên trường quốc tế.
