Trong bối cảnh giáo dục đang hướng tới tinh gọn thủ tục và tăng tính thực chất, ngày càng nhiều chuyên gia cho rằng thủ tục cấp bằng tốt nghiệp Trung học cơ sở (THCS) đã không còn cần thiết như trước. Việc tiếp tục duy trì tấm bằng này – vốn ít khi được sử dụng trên thực tế – có thể gây lãng phí nguồn lực và tạo gánh nặng hành chính không cần thiết cho nhà trường và học sinh. Dưới đây là các lý do rõ ràng, hợp lý cho đề xuất nên bỏ thủ tục này.
1. Bằng tốt nghiệp THCS không còn là điều kiện bắt buộc cho các bước học tiếp
Sau khi hoàn thành lớp 9, hầu hết học sinh tiếp tục học lên bậc THPT hoặc vào hệ thống giáo dục nghề nghiệp. Trong quá trình này:
- Thí sinh không cần xuất trình bằng tốt nghiệp THCS để xét tuyển vào lớp 10, mà chỉ cần kết quả học bạ, điểm xét tuyển, phiếu đăng ký dự thi.
- Việc học tiếp tại trung cấp, trường nghề cũng chỉ yêu cầu xác nhận đã hoàn thành chương trình THCS chứ không bắt buộc phải có văn bằng.
Do đó, tấm bằng tốt nghiệp THCS không đóng vai trò quyết định trong quy trình học tập sau đó.
2. Tăng gánh nặng hành chính, tốn kém ngân sách
Quy trình in, ký, lưu trữ và cấp phát bằng tốt nghiệp THCS hiện nay bao gồm:
- Lập danh sách học sinh đủ điều kiện cấp bằng
- In phôi bằng, điền thông tin, ký đóng dấu
- Phát bằng, lưu hồ sơ gốc, xử lý trường hợp mất bằng
Điều này tiêu tốn:
- Thời gian làm việc của giáo viên và bộ phận văn thư
- Kinh phí in ấn, vận chuyển, lưu trữ hồ sơ hàng năm – đặc biệt với số lượng hàng triệu học sinh trên toàn quốc
- Nhân lực xác minh, cấp lại bằng nếu bị thất lạc hoặc sai thông tin
Trong khi tần suất sử dụng thực tế của bằng THCS gần như bằng 0, thì việc duy trì cấp bằng là không hiệu quả.
3. Thay thế bằng hình thức xác nhận học lực hoặc số hóa dữ liệu học tập
Thay vì in bằng truyền thống, Bộ GD&ĐT hoàn toàn có thể:
- Sử dụng hệ thống cơ sở dữ liệu học sinh ngành giáo dục (EMIS) để xác minh trình độ
- Cho phép in giấy chứng nhận hoàn thành chương trình THCS khi cần thiết
- Xác thực qua mã số định danh học sinh, kết nối dữ liệu học tập với cơ sở tuyển sinh trung cấp, THPT, đại học…
Việc chuyển đổi số trong quản lý học bạ và kết quả học tập là xu hướng tất yếu, giúp tiết kiệm, minh bạch và tra cứu dễ dàng hơn so với văn bằng giấy.
4. Đã có nhiều quốc gia tiên tiến bỏ văn bằng THCS
Tại các nước có nền giáo dục tiên tiến như:
- Phần Lan, Đức, Nhật Bản, hệ thống giáo dục phổ thông chia thành các hướng học tập sau cấp 2 mà không cần bằng cấp trung gian
- Việc chuyển cấp hoặc học nghề dựa vào kết quả học tập và đánh giá năng lực thực tế, chứ không dựa vào văn bằng cứng
Việt Nam có thể tham khảo mô hình này để giảm thủ tục không cần thiết và bắt kịp xu hướng giáo dục hiện đại.
5. Hạn chế rủi ro làm giả, thất lạc và xử lý rườm rà
Hiện nay, nhiều địa phương vẫn gặp khó khăn trong việc cấp lại bằng tốt nghiệp THCS do:
- Học sinh bị mất bằng
- Bằng bị sai thông tin, hư hỏng hoặc thất lạc trong quá trình di chuyển
- Quy trình cấp lại rườm rà, đòi hỏi xác minh từ trường cũ, Phòng – Sở GD&ĐT
Nếu thay bằng xác nhận học lực điện tử và tra cứu online, mọi dữ liệu đều minh bạch, dễ dàng xác thực, tránh được các tiêu cực hoặc rắc rối không đáng có.
Kết luận
Việc duy trì thủ tục cấp bằng tốt nghiệp THCS trong bối cảnh hiện nay là không còn phù hợp. Đây là thời điểm thích hợp để Bộ GD&ĐT xem xét bãi bỏ quy định này, thay thế bằng hình thức xác thực học lực hiện đại và tiện lợi hơn.
Đơn giản hóa thủ tục – tập trung vào chất lượng giáo dục – là cách để đưa ngành giáo dục tiến nhanh hơn vào kỷ nguyên số, nơi bằng cấp không còn quan trọng bằng năng lực thực chất.
