Chuyển đổi số không chỉ là xu thế, mà đã trở thành mệnh lệnh phát triển của quốc gia trong bối cảnh Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư. Muốn thành công trong tiến trình này, yếu tố then chốt không nằm ở công nghệ mà là con người – đặc biệt là đội ngũ nhân lực có năng lực số, tư duy đổi mới và khả năng thích ứng nhanh. Chính vì vậy, câu hỏi “Làm thế nào để chuẩn bị nguồn nhân lực cho chuyển đổi số?” đang trở thành ưu tiên chiến lược ở cả cấp quốc gia, ngành và doanh nghiệp.
Vì sao nguồn nhân lực đóng vai trò quyết định trong chuyển đổi số?
1. Công nghệ có thể mua, nhưng con người phải đào tạo
- Hạ tầng số, nền tảng công nghệ, phần mềm – có thể triển khai nhanh qua hợp tác, đầu tư
- Nhưng năng lực vận hành, khai thác và sáng tạo trên nền tảng số lại phụ thuộc vào chất lượng nhân lực
- Thiếu nhân lực có kỹ năng số sẽ dẫn đến tình trạng “sở hữu công nghệ nhưng không tận dụng được”
2. Chuyển đổi số không chỉ là số hóa – mà là thay đổi tư duy và cách làm
- Cần nhân lực hiểu rõ quy trình, biết sử dụng công nghệ để tối ưu hóa
- Cần tư duy cải tiến – sáng tạo – dám thay đổi, không đơn thuần là kỹ thuật viên
- Do đó, đào tạo nhân lực chuyển đổi số cần gắn với chuyển đổi tư duy quản trị và văn hóa tổ chức
Những thách thức về nhân lực trong tiến trình chuyển đổi số
- Thiếu hụt nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực như AI, dữ liệu lớn, an ninh mạng, điện toán đám mây
- Đa số lực lượng lao động hiện nay chưa được trang bị kỹ năng số nền tảng, kể cả ở các ngành truyền thống
- Chênh lệch trình độ giữa các vùng miền, ngành nghề khiến chuyển đổi số không đồng đều
- Chưa có hệ thống chuẩn kỹ năng số quốc gia rõ ràng để định hướng đào tạo và đánh giá
Chiến lược đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chuyển đổi số
1. Đào tạo từ sớm trong hệ thống giáo dục phổ thông
- Đưa các nội dung về kỹ năng số, tư duy số, công dân số vào chương trình giáo dục
- Mở rộng chương trình giáo dục STEM, lập trình, AI cơ bản từ cấp tiểu học – THPT
- Khuyến khích học sinh phát triển tư duy giải quyết vấn đề bằng công nghệ
2. Cải tiến giáo dục đại học và đào tạo nghề
- Cập nhật chương trình đào tạo theo chuẩn công nghệ và nhu cầu thực tiễn doanh nghiệp
- Kết hợp lý thuyết với thực hành qua các mô hình sandbox, thực tập doanh nghiệp, dự án thực tế
- Đẩy mạnh hợp tác giữa trường đại học – doanh nghiệp công nghệ – cơ quan nhà nước
3. Nâng cao năng lực số cho lực lượng lao động hiện tại
- Tổ chức các khóa đào tạo lại – nâng cấp kỹ năng số cho cán bộ, công nhân, nhân viên
- Áp dụng mô hình “đào tạo tại chỗ – học suốt đời” với tài liệu số hóa, nền tảng học tập trực tuyến
- Xây dựng chuẩn kỹ năng số quốc gia theo từng cấp độ – từng lĩnh vực
4. Phát triển đội ngũ chuyên gia, lãnh đạo dẫn dắt chuyển đổi số
- Đào tạo các vị trí then chốt như Chief Digital Officer (CDO), chuyên gia dữ liệu, kiến trúc sư hệ thống số
- Kết hợp năng lực chuyên môn với tư duy quản trị, am hiểu chính sách và bối cảnh ngành
- Hình thành cộng đồng cố vấn chiến lược, chuyên gia đào tạo chuyển đổi số quốc gia
Vai trò của nhà trường – doanh nghiệp – cơ quan nhà nước
- Nhà trường: Cập nhật chương trình, đổi mới phương pháp, gắn đào tạo với thị trường lao động
- Doanh nghiệp: Tham gia vào quá trình đào tạo, chia sẻ kinh nghiệm, đặt hàng nhân lực cụ thể
- Nhà nước: Ban hành chính sách khuyến khích, hỗ trợ tài chính – hạ tầng – công nhận kỹ năng
Một số mô hình điển hình cần nhân rộng
- “Make in Vietnam – Học ở doanh nghiệp”: các doanh nghiệp công nghệ phối hợp đào tạo thực chiến
- “Công dân số toàn dân”: chương trình phổ cập kỹ năng số cho người lao động trong nông nghiệp, sản xuất
- “Trường học số – Giáo viên số – Bài giảng số”: từng bước chuyển đổi cách dạy và học trong giáo dục phổ thông
Kết luận
Muốn công cuộc chuyển đổi số quốc gia thành công, Việt Nam cần chuẩn bị một lực lượng nhân lực đông về số lượng, mạnh về chất lượng, đồng bộ về tư duy và kỹ năng. Đây không phải là công việc của riêng một ngành hay một cấp, mà là trách nhiệm chung của cả hệ thống chính trị – giáo dục – doanh nghiệp – người lao động.
Chuyển đổi số không đợi ai. Nguồn nhân lực hôm nay chính là động lực tăng trưởng bền vững ngày mai. Hành động từ hôm nay để không bị bỏ lại phía sau trong kỷ nguyên số.
