Là một trong những quốc gia tiên phong trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI), Trung Quốc đang đối mặt với thách thức lớn: làm sao để thế hệ trẻ tiếp cận AI một cách hiệu quả, nhưng không bị lệ thuộc hoặc lạm dụng. Đáp lại câu hỏi này, Bộ Giáo dục Trung Quốc vừa ban hành loạt chính sách giáo dục mới trong năm 2025, nhằm kiểm soát chặt chẽ việc học sinh sử dụng công nghệ AI tạo sinh trong môi trường học đường.
Phân tầng quản lý theo cấp học: Kiểm soát chặt nhưng không cực đoan
Các hướng dẫn mới được áp dụng trước tiên tại cấp tiểu học và trung học, với tinh thần “khuyến khích tìm hiểu – kiểm soát sử dụng”:
- Tiểu học:
- Cấm học sinh sử dụng không kiểm soát các công cụ AI tạo sinh như chatbot hay phần mềm viết văn bản bằng AI
- Lý do: học sinh còn non nớt về tư duy phản biện và dễ lệ thuộc, sao chép nguyên văn nội dung AI tạo ra
- Trung học cơ sở (THCS):
- Khuyến khích học sinh tìm hiểu và phân tích logic AI
- Trọng tâm: phát triển tư duy lý luận, nhận diện khả năng – giới hạn của AI trong xử lý thông tin
- Trung học phổ thông (THPT):
- Được phép sử dụng AI tạo sinh ở mức độ rộng hơn, nhưng vẫn trong khuôn khổ kiểm soát
- Học sinh được hướng dẫn cách sử dụng công cụ AI để hỗ trợ học tập, làm đề án, nhưng không sao chép nguyên văn vào bài làm
Nhà trường đóng vai trò “bộ lọc” công cụ AI
Một điểm nổi bật trong chính sách mới là yêu cầu các trường học xây dựng danh sách công cụ AI được phép sử dụng trong khuôn viên nhà trường. Điều này giúp:
- Đảm bảo tính minh bạch, ngăn ngừa tình trạng học sinh sử dụng các công cụ AI không rõ nguồn gốc
- Tăng cường kiểm soát nội dung giáo dục, bảo vệ học sinh khỏi thông tin sai lệch, nội dung không phù hợp
- Tạo điều kiện để giáo viên ứng dụng AI một cách chủ động và hướng dẫn học sinh tiếp cận có định hướng
Trong khi học sinh bị giới hạn, giáo viên vẫn có thể sử dụng AI như công cụ giảng dạy hỗ trợ, chẳng hạn tạo giáo án nhanh, phân tích dữ liệu học sinh, mô phỏng kiến thức trừu tượng, v.v.
Làn sóng AI tạo sinh tại Trung Quốc: Bùng nổ và thách thức
Kể từ đầu năm 2025, thị trường AI tại Trung Quốc chứng kiến sự bùng nổ với hàng loạt sản phẩm mới:
- DeepSeek (đối thủ nội địa của OpenAI) tung ra chatbot mạnh mẽ
- Các “ông lớn” như Tencent, ByteDance cũng gia nhập đường đua AI
- Công cụ AI tạo sinh nhanh chóng trở thành xu hướng phổ biến trong giới trẻ, đặc biệt là học sinh
Trước bối cảnh này, việc quản lý AI không còn là lựa chọn, mà là nhiệm vụ bắt buộc. Trung Quốc rõ ràng muốn vừa khai thác tiềm năng công nghệ, vừa đảm bảo môi trường học tập lành mạnh, không bị lệ thuộc vào máy móc.
Cân bằng đổi mới công nghệ và rủi ro giáo dục
Chính sách mới phản ánh tư duy thận trọng nhưng cởi mở của Trung Quốc trong quản lý AI:
- Không cấm hoàn toàn → vì AI là tương lai
- Không buông lỏng → vì trẻ em cần định hướng
- Không ngăn sáng tạo → nhưng ngăn lạm dụng và lệ thuộc
Chính quyền Trung Quốc xác định rõ: AI là công cụ, không phải người thay thế quá trình học tập. Học sinh cần học cách đặt câu hỏi, đánh giá thông tin và phản biện kết quả do AI tạo ra – thay vì chỉ “copy & paste”.
Bài toán toàn cầu trong kỷ nguyên AI
Không chỉ Trung Quốc, nhiều quốc gia cũng đang loay hoay tìm lời giải cho việc tích hợp AI vào giáo dục mà không làm mất đi vai trò chủ động của người học. Điều này đòi hỏi:
- Khung chính sách rõ ràng và cập nhật liên tục
- Đào tạo năng lực số cho giáo viên
- Trang bị kỹ năng AI cho học sinh từ sớm, gắn liền với đạo đức và tư duy phản biện
Kết luận
Chính sách mới của Trung Quốc là minh chứng rõ ràng cho nỗ lực quản lý AI một cách có định hướng và trách nhiệm trong giáo dục. Trong thời đại mà AI tạo sinh len lỏi vào mọi ngóc ngách đời sống học đường, việc giáo dục trẻ em biết cách sử dụng – không bị chi phối bởi công nghệ chính là cách bảo vệ và phát triển nguồn nhân lực thông minh, tự chủ, sáng tạo cho tương lai.
