Trong bối cảnh học phí ngày càng tăng và áp lực tài chính đè nặng lên vai người học, các ngành đào tạo miễn học phí trở thành lựa chọn đáng cân nhắc. Tuy nhiên, để thực sự tạo sức hút, những ngành này cần được đầu tư đúng hướng cả về chất lượng đào tạo lẫn cơ hội nghề nghiệp sau tốt nghiệp.
Miễn học phí: Đòn bẩy hỗ trợ người học yếu thế
Chính sách miễn học phí cho một số ngành đào tạo tại các trường đại học, cao đẳng công lập chủ yếu tập trung vào các ngành thuộc lĩnh vực sư phạm, y tế công cộng, nông – lâm – ngư nghiệp, hoặc các ngành ít người học nhưng xã hội vẫn cần. Đây là giải pháp hữu hiệu nhằm thu hút học sinh, sinh viên đến từ vùng sâu, vùng xa, hộ nghèo, và các nhóm dễ bị tổn thương.
Việc được miễn hoàn toàn học phí giúp giảm gánh nặng tài chính cho gia đình, đồng thời khuyến khích học sinh lựa chọn ngành học vì đam mê và đóng góp xã hội chứ không phải vì điều kiện kinh tế.
Thách thức: Học miễn phí nhưng ít lựa chọn
Tuy miễn học phí là một chính sách nhân văn, song nhiều ngành lại không hấp dẫn về mặt nghề nghiệp sau khi ra trường. Điển hình như ngành sư phạm mầm non, sư phạm công tác xã hội hay một số ngành nông nghiệp hiện vẫn gặp khó khăn trong tuyển sinh. Nhiều học sinh lo ngại về mức lương khởi điểm, điều kiện làm việc, cơ hội thăng tiến cũng như sự ổn định của nghề sau tốt nghiệp.
Chính vì vậy, học sinh – sinh viên ngày nay thường đặt yếu tố “có việc làm tốt” lên trên yếu tố “học phí rẻ”. Nếu không có chiến lược đào tạo và định hướng nghề nghiệp rõ ràng, các ngành miễn học phí khó lòng thu hút được nhân lực chất lượng.
Cần gắn kết đào tạo với nhu cầu thực tế
Để tạo sức hút cho ngành đào tạo miễn học phí, điều cốt lõi là phải gắn đào tạo với nhu cầu thị trường lao động. Ví dụ, ngành nông nghiệp hiện đại hoàn toàn có thể thu hút giới trẻ nếu được thiết kế chương trình học sát với công nghệ, kỹ thuật mới và liên kết doanh nghiệp ngay từ khâu tuyển sinh.
Tương tự, ngành sư phạm có thể tạo sức bật nếu sinh viên được thực tập thực tế nhiều hơn, có cơ hội đào tạo liên thông, nâng cao bằng cấp hoặc tiếp cận môi trường giáo dục quốc tế. Các trường cũng cần cập nhật xu hướng giáo dục hiện đại, kỹ năng số, ngoại ngữ để giúp sinh viên có năng lực cạnh tranh.
Đổi mới truyền thông, nâng cao hình ảnh ngành học
Một nguyên nhân khiến ngành đào tạo miễn học phí ít được quan tâm là vì thiếu chiến lược truyền thông phù hợp. Nhiều học sinh chỉ biết đến các ngành này qua tờ rơi hoặc tư vấn ngắn gọn tại trường, thiếu câu chuyện thực tế hoặc hình mẫu truyền cảm hứng.
Các trường nên đầu tư vào việc xây dựng hình ảnh ngành học thông qua các buổi tọa đàm, video trải nghiệm thực tế, chia sẻ từ cựu sinh viên thành công và hợp tác với các tổ chức truyền thông, influencer trong lĩnh vực giáo dục. Khi học sinh thấy được “tương lai” từ người thật – việc thật, họ sẽ có động lực lựa chọn hơn.
Chính sách học bổng – việc làm cần đồng bộ
Ngoài miễn học phí, các trường và cơ quan chủ quản cần có thêm chính sách học bổng khuyến học, hỗ trợ sinh hoạt phí, và đặc biệt là cam kết giới thiệu việc làm sau tốt nghiệp. Một số địa phương đã tiên phong như ký kết với sinh viên sư phạm để về công tác tại địa phương sau khi tốt nghiệp với mức lương ổn định và cơ hội biên chế rõ ràng.
Các doanh nghiệp trong lĩnh vực nông – lâm – ngư nghiệp, công nghệ, logistics… cũng có thể phối hợp tuyển dụng ngay từ khi sinh viên còn trên ghế nhà trường, tạo ra mô hình đào tạo – thực hành – tuyển dụng liên hoàn.
Kết luận: Thu hút bằng chất lượng, chứ không chỉ học phí
Tóm lại, miễn học phí là một lợi thế ban đầu, nhưng chưa đủ để tạo sức hút lâu dài nếu ngành học không đảm bảo chất lượng đào tạo và cơ hội nghề nghiệp. Để học sinh tự tin lựa chọn, các trường cần đổi mới toàn diện từ nội dung chương trình, phương pháp giảng dạy, liên kết thực tập – việc làm đến hình thức truyền thông.
Khi đó, miễn học phí không chỉ là “chính sách ưu đãi” mà thực sự là lời cam kết về một hành trình học tập có giá trị, nhân văn và mang tính bền vững với người học.
