Tái định vị vai trò giáo dục nghề nghiệp trong xã hội hiện đại
Giáo dục nghề nghiệp (GDNN) từ lâu đã là một trong những trụ cột quan trọng của hệ thống giáo dục quốc dân. Tuy nhiên, trong thời gian dài, GDNN từng bị gắn với định kiến “con đường của học sinh học kém”, khiến nhiều người e ngại khi lựa chọn. Giờ đây, với sự chuyển mình mạnh mẽ của nền kinh tế và thị trường lao động, GDNN đang từng bước khẳng định vị thế mới, phù hợp với xu thế phát triển bền vững và nhu cầu nhân lực thực tế.
Kỷ nguyên số, công nghiệp 4.0 và xu hướng toàn cầu hóa đang đặt ra yêu cầu cấp thiết về lực lượng lao động chất lượng cao, giỏi kỹ năng nghề, thích ứng nhanh với công nghệ và có tư duy đổi mới. Giáo dục nghề nghiệp không chỉ đào tạo người lao động “biết làm” mà còn tạo dựng những “nghệ nhân hiện đại” – những người làm chủ tay nghề, công nghệ và tư duy sản xuất tiên tiến.
Danh chính: Xây dựng lại hình ảnh và thương hiệu giáo dục nghề nghiệp
Việc đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục nghề nghiệp không thể thành công nếu thiếu sự thay đổi về nhận thức xã hội. Cụm từ “danh chính” ở đây chính là việc tái định danh, tái định vị GDNN như một lựa chọn học tập – phát triển sự nghiệp bình đẳng và đầy triển vọng như giáo dục đại học.
Thực tế cho thấy, nhiều quốc gia phát triển như Đức, Nhật Bản, Hàn Quốc có tỷ lệ học sinh chọn GDNN rất cao. Tại Đức, mô hình đào tạo kép kết hợp lý thuyết tại trường và thực hành tại doanh nghiệp giúp học viên ra trường có việc làm ngay và mức lương khởi điểm cao. Việt Nam đang từng bước học hỏi mô hình này và tích cực truyền thông để thay đổi nhận thức phụ huynh, học sinh, doanh nghiệp về GDNN.
Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội đã và đang đẩy mạnh các chiến dịch truyền thông quốc gia như “Chọn đúng – Trúng nghề”, tổ chức các hội thi tay nghề, lễ vinh danh học sinh – sinh viên tiêu biểu cấp toàn quốc để lan tỏa giá trị của GDNN. Đây là những bước đi “danh chính” rất cần thiết để GDNN có tiếng nói xứng tầm trong xã hội.
Ngôn thuận: Ngôn ngữ truyền thông và chính sách phải gần gũi, khơi mở
Muốn GDNN được xã hội đón nhận, không chỉ cần thay đổi cách gọi tên mà còn cần thay đổi cách nói, cách kể chuyện về nghề. Các cơ sở đào tạo, các cơ quan quản lý cần truyền thông bằng ngôn ngữ tích cực, truyền cảm hứng và gắn với câu chuyện thành công thực tế.
Thay vì tập trung vào số liệu khô khan, hãy kể về những cử nhân nghề đã khởi nghiệp thành công, những kỹ sư thực hành đang làm việc tại các tập đoàn công nghệ lớn, hay những nghệ nhân trẻ đang làm rạng danh nghề truyền thống Việt Nam. “Ngôn thuận” chính là cầu nối đưa GDNN đến gần hơn với học sinh, phụ huynh và cộng đồng.
Bên cạnh đó, chính sách về học phí, học bổng, việc làm sau tốt nghiệp, liên thông lên đại học… cũng cần được truyền tải rõ ràng, minh bạch, bằng ngôn ngữ dễ hiểu và dễ tiếp cận với người học. Nhiều trường nghề hiện nay đã mở website, fanpage, kênh TikTok để giới thiệu ngành nghề một cách trực quan, hấp dẫn – đó là minh chứng của việc “ngôn thuận” với thế hệ học sinh số.
Tăng cường hợp tác doanh nghiệp – nhà trường để đào tạo gắn thực tiễn
Một trong những điểm mạnh nhất của GDNN là khả năng đào tạo gắn liền với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp. Tuy nhiên, mối liên kết giữa nhà trường – doanh nghiệp ở Việt Nam vẫn chưa thực sự chặt chẽ và hiệu quả.
Để đáp ứng yêu cầu của thời đại mới, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp cần chủ động hợp tác với doanh nghiệp từ khâu xây dựng chương trình, giảng dạy thực hành, đến việc tổ chức thực tập và tuyển dụng đầu ra. Mô hình “doanh nghiệp đặt hàng – trường nghề đào tạo” không còn là lý thuyết mà cần trở thành xu hướng chủ đạo.
Ngoài ra, các chương trình đào tạo cũng cần cập nhật công nghệ mới, tích hợp kỹ năng số, kỹ năng mềm và tư duy đổi mới sáng tạo – giúp học viên nghề không chỉ giỏi kỹ thuật mà còn có khả năng thích ứng, phát triển trong môi trường cạnh tranh toàn cầu.
Giáo dục nghề nghiệp – cánh cửa thứ hai đầy cơ hội
Trong bối cảnh tỷ lệ cử nhân thất nghiệp vẫn tồn tại, thì giáo dục nghề nghiệp đang trở thành lựa chọn sáng suốt cho nhiều học sinh tốt nghiệp THCS và THPT. Các ngành nghề thuộc lĩnh vực kỹ thuật, công nghệ, dịch vụ, du lịch, chăm sóc sức khỏe, ẩm thực… đều có nhu cầu nhân lực cao và mức thu nhập ổn định, hấp dẫn.
Hơn nữa, người học nghề vẫn có cơ hội học liên thông lên trình độ cao đẳng, đại học nếu có nhu cầu. Điều này tạo ra hành lang học tập linh hoạt, phù hợp với nhiều đối tượng và điều kiện kinh tế – xã hội khác nhau.
Cánh cửa GDNN không hẹp, mà đang ngày càng rộng mở với những ai sẵn sàng học nghề bằng tinh thần đam mê, kiên trì và sáng tạo. Đây không phải con đường “ít lựa chọn”, mà là lối đi tắt giúp người trẻ nhanh chóng vững nghề – lập nghiệp – làm giàu bằng chính đôi tay và tri thức thực tiễn của mình.
Kết luận: Đã đến lúc nhìn giáo dục nghề nghiệp bằng con mắt công bằng và cởi mở
Giáo dục nghề nghiệp không phải lựa chọn thấp hơn, mà là lựa chọn khác – phù hợp hơn với nhiều bạn trẻ trong xã hội hiện đại. Với chiến lược “danh chính – ngôn thuận”, GDNN đang từng bước chuyển mình để trở thành “ngôi sao sáng” trong hệ thống giáo dục và nguồn cung nhân lực quốc gia.
Nếu bạn là học sinh hoặc phụ huynh đang tìm kiếm một lộ trình học tập hiệu quả, nhanh ra nghề, sớm ổn định cuộc sống thì đừng bỏ qua giáo dục nghề nghiệp. Đây chính là cánh cửa thực sự mở ra những chân trời mới cho thế hệ trẻ Việt Nam.
