Tổng Quan Về Đồng Bằng Sông Cửu Long Trong Kỷ Nguyên Số
Đồng bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL), vùng đất trù phú với diện tích 39.734 km² và dân số khoảng 18 triệu người, là vựa lúa, thủy sản, và trái cây lớn nhất Việt Nam, đóng góp 55,4% sản lượng lúa, 83,51% tôm, và 60% trái cây cả nước. Tuy nhiên, vùng cũng đối mặt với nhiều thách thức như biến đổi khí hậu, xâm nhập mặn, sạt lở, và di cư lao động (gần 1,1 triệu người rời vùng giai đoạn 2009-2019).
Trong bối cảnh kỷ nguyên số và Cách mạng Công nghiệp 4.0, ĐBSCL đang chuyển mình mạnh mẽ để tận dụng công nghệ số, phát triển kinh tế bền vững, và nâng cao chất lượng cuộc sống. Theo Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị, chuyển đổi số là động lực chính để ĐBSCL bứt phá, hướng tới mục tiêu phát triển hiện đại, nhanh, và bền vững đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Dưới đây là phân tích chi tiết về hành trang của ĐBSCL để bước vào kỷ nguyên số.
Hành Trang Cho Kỷ Nguyên Số Tại ĐBSCL
Để sẵn sàng cho kỷ nguyên số, ĐBSCL tập trung vào 4 trụ cột chính: chuyển đổi số, phát triển nhân lực chất lượng cao, nông nghiệp thông minh, và hạ tầng số.
1. Chuyển Đổi Số Toàn Diện
- Chính sách và chiến lược:
- Nghị quyết 13-NQ/TW ngày 2/4/2022 và Nghị quyết 120/NQ-CP ngày 17/11/2017 nhấn mạnh chuyển đổi số là giải pháp cốt lõi để thích ứng biến đổi khí hậu và phát triển kinh tế.
- Đề án Phát triển bền vững 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp đến năm 2030 sử dụng công nghệ số để quản lý sản xuất, giảm khí thải, và tăng giá trị nông sản.
- Ứng dụng công nghệ:
- Hệ thống WISDOM (do Việt Nam và Đức hợp tác) tích hợp dữ liệu thủy văn, xã hội học, và quan sát Trái Đất, hỗ trợ quy hoạch vùng và quản lý tài nguyên nước.
- Robot tự động hóa được triển khai tại các nhà máy ở Cần Thơ và An Giang, nâng cao năng suất lao động.
- Ứng dụng IoT và cảm biến trong nông nghiệp để theo dõi độ mặn, độ ẩm, và thời tiết, giúp nông dân chủ động ứng phó hạn mặn.
- Thành tựu:
- Cần Thơ triển khai cổng dịch vụ công trực tuyến, đạt mức 4 (cao nhất) cho 80% dịch vụ hành chính công.
- Kiên Giang ứng dụng GIS để quản lý đất đai và quy hoạch đô thị.
2. Phát Triển Nguồn Nhân Lực Chất Lượng Cao
- Tầm quan trọng:
- “Nguồn vốn con người” là yếu tố then chốt để ĐBSCL phát triển bền vững trong kỷ nguyên số.
- Tuy nhiên, vùng thiếu nhân lực chuyên môn sâu, đặc biệt trong du lịch sinh thái, nông nghiệp công nghệ cao, và công nghệ thông tin.
- Giải pháp đào tạo:
- Đại học Cần Thơ và Đại học An Giang mở các chương trình đào tạo công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI), và nông nghiệp thông minh.
- Dự án Kỹ năng về Khí hậu – Hạt giống cho Chuyển đổi xanh trang bị kỹ năng công nghệ cho thanh niên, hướng tới nền kinh tế carbon thấp.
- Tỉnh đoàn Đồng Tháp tổ chức các khóa học kỹ năng số cho thanh niên nông thôn, như lập trình cơ bản và thương mại điện tử.
- Thách thức:
- Tỷ lệ lao động qua đào tạo chỉ đạt 14,61% (năm 2021), thấp hơn mức trung bình cả nước.
- Di cư lao động trẻ khiến ĐBSCL đối mặt với già hóa dân số nhanh.
- Mục tiêu 2025: Tăng tỷ lệ lao động qua đào tạo lên 20%, tập trung vào công nghệ số và nghề xanh.
3. Nông Nghiệp Thông Minh
- Vai trò: Nông nghiệp là trụ cột kinh tế của ĐBSCL, đóng góp 95% gạo xuất khẩu và 60% thủy sản cá xuất khẩu.
- Ứng dụng công nghệ:
- Drones và AI được sử dụng để giám sát mùa màng, dự báo sâu bệnh, và tối ưu hóa tưới tiêu tại Đồng Tháp và An Giang.
- Blockchain áp dụng trong truy xuất nguồn gốc lúa, tôm, và trái cây, tăng giá trị xuất khẩu. Ví dụ, Tập đoàn Lộc Trời triển khai blockchain cho lúa chất lượng cao.
- Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao tích hợp cảm biến IoT và dữ liệu vệ tinh để quản lý sản xuất, giảm 30% khí thải nhà kính.
- Thành tựu:
- Kiên Giang đạt sản lượng lúa hơn 3 triệu tấn/năm, nhờ ứng dụng công nghệ tưới tiêu thông minh.
- Trà Vinh phát triển mô hình nông nghiệp tuần hoàn, kết hợp lúa-tôm với công nghệ số, tăng thu nhập nông dân 20%.
- Hướng đi: Chuyển từ nông nghiệp truyền thống sang nông nghiệp thông minh, thích ứng với xâm nhập mặn và nước biển dâng.
4. Phát Triển Hạ Tầng Số
- Hạ tầng công nghệ:
- Viễn thông: ĐBSCL có 95% phủ sóng 4G, đang triển khai 5G tại Cần Thơ, Long An, và Kiên Giang (dự kiến hoàn thành 2025).
- Sân bay và cảng biển: Sân bay quốc tế Cần Thơ (2,5 triệu hành khách/năm) và cảng biển Sóc Trăng (quy hoạch đến 2050) tăng cường kết nối số hóa logistics.
- Đường cao tốc:
- 4 dự án cao tốc (2022-2025) như Cần Thơ – Cà Mau và Châu Đốc – Cần Thơ – Sóc Trăng hỗ trợ vận chuyển nông sản và kết nối dữ liệu.
- Tuy nhiên, thiếu hụt cát xây dựng (chỉ đáp ứng 5,6 triệu m³/36 triệu m³ nhu cầu) là thách thức lớn.
- Chính phủ điện tử:
- Long An và Cần Thơ dẫn đầu vùng về chỉ số chuyển đổi số (DTI) cấp tỉnh, với 80% hồ sơ hành chính xử lý trực tuyến.
- Mạng lưới chuyển đổi xanh Mekong được thành lập để thúc đẩy kinh tế xanh dựa trên công nghệ số.
Thách Thức Và Đề Xuất
- Thách thức:
- Biến đổi khí hậu: Xâm nhập mặn, sạt lở, và nước biển dâng đe dọa 47,29% diện tích nếu mực nước biển tăng 100 cm.
- Nhân lực: Thiếu lao động chất lượng cao và di cư lao động trẻ.
- Hạ tầng: Thiếu cát xây dựng và chi phí đầu tư hạ tầng số cao.
- Nhận thức: Nông dân ở vùng sâu, vùng xa còn hạn chế về kỹ năng số.
- Đề xuất:
- Tăng cường đào tạo kỹ năng số cho nông dân và thanh niên, như mô hình của Tỉnh đoàn Đồng Tháp.
- Thu hút đầu tư FDI vào công nghệ số, tận dụng 1.820 dự án FDI với vốn 33,969 triệu USD (tính đến 2021).
- Phát triển trung tâm khởi nghiệp xanh tại Cần Thơ và Kiên Giang, hỗ trợ vốn vay ưu đãi cho doanh nghiệp công nghệ.
- Tăng cường hợp tác quốc tế, như với Ngân hàng Thế giới (WB), để huy động vốn cho hạ tầng số và nông nghiệp thông minh.
Kết Luận
Đồng bằng Sông Cửu Long đang sẵn sàng hành trang bước vào kỷ nguyên số với chuyển đổi số, nhân lực chất lượng cao, nông nghiệp thông minh, và hạ tầng số. Các chiến lược từ Nghị quyết 57-NQ/TW, Nghị quyết 13-NQ/TW, và Nghị quyết 120/NQ-CP đã tạo nền tảng vững chắc để ĐBSCL bứt phá, tận dụng công nghệ số để vượt qua thách thức biến đổi khí hậu và phát triển bền vững. Năm 2025, kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền Nam, là cột mốc để ĐBSCL khẳng định vị thế trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Phụ huynh, doanh nghiệp, và người dân có thể theo dõi thông tin tại Cổng thông tin Chính phủ (chinhphu.vn) hoặc Sở Thông tin và Truyền thông Cần Thơ (cantho.gov.vn).
Bạn nghĩ ĐBSCL cần thêm giải pháp nào để thúc đẩy chuyển đổi số? Hãy chia sẻ để cùng thảo luận!
