Tổng Quan Về Dạy Học 2 Buổi/Ngày
Dạy học 2 buổi/ngày là mô hình giáo dục được triển khai rộng rãi tại Việt Nam, đặc biệt ở cấp tiểu học và THCS, nhằm thực hiện Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018 (CT 2018). Theo Thông tư 28/2020/TT-BGDĐT (tiểu học) và Thông tư 30/2024/TT-BGDĐT (THCS, THPT), mô hình này giúp tăng thời lượng học tập, phát triển năng lực, phẩm chất học sinh, và giảm áp lực học thêm. Tuy nhiên, việc tổ chức dạy học 2 buổi/ngày đang đối mặt với nhiều khó khăn, từ cơ sở vật chất, thiếu hụt giáo viên, đến áp lực tài chính và sức khỏe của học sinh, giáo viên. Bài viết này phân tích các khó khăn hiện hữu và đề xuất giải pháp khắc phục.
Những Khó Khăn Hiện Hữu Trong Dạy Học 2 Buổi/Ngày
1. Thiếu Hụt Cơ Sở Vật Chất
- Thực trạng:
- Nhiều trường học, đặc biệt ở vùng nông thôn và miền núi, thiếu phòng học để tổ chức 2 buổi/ngày. Theo Báo Giáo dục và Thời đại, tỷ lệ trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia tại Đồng bằng Sông Cửu Long chỉ khoảng 60%, với nhiều phòng học xuống cấp hoặc thiếu phòng chức năng.
- Ví dụ: Tại Tân Sơn, Phú Thọ, một số trường phải sử dụng phòng học tạm hoặc chia ca học, ảnh hưởng đến chất lượng dạy học.
- Hệ quả:
- Học sinh không có không gian phù hợp cho các hoạt động trải nghiệm, như sân chơi, phòng thực hành.
- Giáo viên khó tổ chức các tiết học sáng tạo, như dự án học tập hoặc hoạt động nhóm.
- Nguyên nhân:
- Ngân sách địa phương hạn chế, không đủ đầu tư xây mới hoặc nâng cấp trường lớp.
- Quá trình đô thị hóa nhanh tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM gây quá tải số lượng học sinh, dẫn đến thiếu phòng học.
2. Thiếu Giáo Viên Và Áp Lực Công Việc
- Thực trạng:
- Theo Báo Nhân Dân, cả nước thiếu hơn 113.000 giáo viên các cấp, đặc biệt ở các môn mới như Tin học, Âm nhạc, Mỹ thuật, và Ngoại ngữ. Tại ĐBSCL, tỷ lệ lao động qua đào tạo chỉ đạt 14,61% (2021), làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu giáo viên chất lượng.
- Giáo viên phải đảm nhận khối lượng công việc lớn, như dạy chính khóa, tổ chức hoạt động trải nghiệm, và hỗ trợ học sinh yếu trong buổi chiều. Ví dụ: Tại Trường Tiểu học Lê Văn Tám, TP.HCM, giáo viên dạy trung bình 25-30 tiết/tuần, cộng thêm nhiệm vụ hành chính.
- Hệ quả:
- Giáo viên quá tải, ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng giảng dạy.
- Thiếu giáo viên bộ môn khiến các tiết học trải nghiệm, như Âm nhạc, Mỹ thuật, không đạt hiệu quả, thường được thay bằng môn chính khóa.
- Nguyên nhân:
- Lương giáo viên thấp (khoảng 6-7 triệu VNĐ/tháng cho giáo viên mới ra trường), làm giảm sức hút của nghề.
- Thiếu chính sách thu hút giáo viên về vùng sâu, vùng xa, như tại Võ Nhai, Thái Nguyên.
3. Áp Lực Tài Chính Đối Với Phụ Huynh
- Thực trạng:
- Dạy học 2 buổi/ngày thường yêu cầu phụ huynh đóng góp chi phí cho các hoạt động tăng cường, ăn trưa, hoặc cơ sở vật chất. Tại Hà Nội, một số trường thu 100.000-200.000 VNĐ/tháng/học sinh cho các lớp kỹ năng sống hoặc học bổ trợ.
- Ở vùng nông thôn, như An Giang hoặc Kiên Giang, nhiều gia đình khó khăn không đủ khả năng chi trả, dẫn đến học sinh bỏ học buổi chiều.
- Hệ quả:
- Tăng bất bình đẳng trong tiếp cận giáo dục, đặc biệt với học sinh nghèo.
- Một số trường lạm dụng mô hình 2 buổi/ngày để tổ chức dạy thêm trá hình, gây bức xúc dư luận.
- Nguyên nhân:
- Ngân sách giáo dục chưa đủ để chi trả toàn bộ chi phí, đặc biệt cho các hoạt động trải nghiệm hoặc học tăng cường.
- Quản lý tài chính tại một số trường thiếu minh bạch, như phản ánh trên Báo Giáo dục và Thời đại.
4. Sức Khỏe Và Tâm Lý Của Học Sinh
- Thực trạng:
- Học sinh học cả ngày (từ 7h sáng đến 17h) dễ rơi vào trạng thái mệt mỏi, đặc biệt ở cấp tiểu học. Theo khảo sát tại Trường Tiểu học Nguyễn Du, Hà Nội, 30% học sinh lớp 1-2 cảm thấy kiệt sức khi học 2 buổi/ngày.
- Buổi chiều thường dành cho hoạt động trải nghiệm, nhưng nhiều trường thay bằng học bổ trợ Toán, Tiếng Việt, gây áp lực học tập.
- Hệ quả:
- Học sinh mất hứng thú học tập, ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện.
- Phụ huynh lo ngại con em không có thời gian nghỉ ngơi hoặc tham gia hoạt động thể chất.
- Nguyên nhân:
- Lịch học dày đặc, thiếu thời gian nghỉ giữa giờ hợp lý.
- Áp lực điểm số khiến một số trường ưu tiên học chính khóa hơn hoạt động trải nghiệm.
5. Khó Khăn Trong Tổ Chức Hoạt Động Trải Nghiệm
- Thực trạng:
- CT 2018 yêu cầu tổ chức hoạt động trải nghiệm (105 tiết/năm ở THCS, THPT), nhưng nhiều trường thiếu kinh nghiệm và nguồn lực. Ví dụ: Tại Trường THCS Thu Cúc, Phú Thọ, hoạt động trải nghiệm chủ yếu là sinh hoạt lớp do thiếu giáo viên hướng dẫn.
- Thiếu không gian và thiết bị, như phòng thực hành, sân chơi, khiến hoạt động trải nghiệm không đa dạng.
- Hệ quả:
- Học sinh không được phát triển kỹ năng sống, sáng tạo, hoặc năng lực hợp tác, đi ngược mục tiêu của CT 2018.
- Giáo viên gặp khó khăn trong thiết kế và đánh giá hoạt động trải nghiệm, do thiếu hướng dẫn cụ thể.
- Nguyên nhân:
- Chưa có tài liệu chuẩn hóa về hoạt động trải nghiệm cho tất cả các cấp học.
- Giáo viên chưa được tập huấn đầy đủ về phương pháp tổ chức.
Giải Pháp Khắc Phục Khó Khăn
Để giải quyết các khó khăn trong dạy học 2 buổi/ngày, các giải pháp sau được đề xuất:
- Đầu Tư Cơ Sở Vật Chất:
- Tăng ngân sách xây dựng phòng học, phòng chức năng, và sân chơi, đặc biệt ở vùng nông thôn. Ví dụ: ĐBSCL cần đầu tư 500 phòng học mới tại An Giang và Kiên Giang để đáp ứng nhu cầu 2 buổi/ngày.
- Kêu gọi xã hội hóa giáo dục, như mô hình hợp tác công-tư tại TP.HCM, để nâng cấp trường lớp.
- Tăng Cường Tuyển Dụng Và Đãi Ngộ Giáo Viên:
- Tuyển thêm giáo viên, đặc biệt cho các môn Tin học, Âm nhạc, Mỹ thuật, như kế hoạch tuyển 233 giáo viên tại Phú Thọ năm 2025.
- Tăng lương và phụ cấp, theo Nghị định 127/2021/NĐ-CP, để thu hút giáo viên trẻ và giữ chân giáo viên ở vùng khó khăn.
- Tổ chức tập huấn về CT 2018, như Sở GD&ĐT Thái Nguyên đã làm với 2.500 giáo viên năm 2024.
- Giảm Áp Lực Tài Chính Cho Phụ Huynh:
- Miễn phí các hoạt động bắt buộc, như học chính khóa và trải nghiệm, bằng ngân sách nhà nước.
- Công khai minh bạch các khoản thu, như yêu cầu của Sở GD&ĐT Hà Nội đối với các trường công lập.
- Hỗ trợ học sinh nghèo, như chương trình học bổng tại Đồng Tháp cho 1.000 học sinh năm 2024.
- Tối Ưu Hóa Lịch Học Và Sức Khỏe Học Sinh:
- Giảm thời lượng học buổi chiều, ưu tiên hoạt động thể chất và trải nghiệm thay vì học bổ trợ.
- Bố trí thời gian nghỉ giữa giờ hợp lý, như mô hình 30 phút nghỉ trưa tại Trường Tiểu học Lê Văn Tám, TP.HCM.
- Tăng cường giáo dục sức khỏe tâm lý, như các buổi tư vấn tại Trường THCS Nguyễn Du, Hà Nội.
- Nâng Cao Chất Lượng Hoạt Động Trải Nghiệm:
- Bộ GD&ĐT cần ban hành tài liệu hướng dẫn chi tiết về thiết kế và đánh giá hoạt động trải nghiệm.
- Tăng cường hợp tác với doanh nghiệp, tổ chức xã hội để tổ chức các hoạt động thực tế, như tham quan nhà máy tại Cần Thơ.
- Tập huấn giáo viên về phương pháp tổ chức, như chương trình của Sở GD&ĐT Đồng Tháp năm 2024.
Kết Luận
Dạy học 2 buổi/ngày theo Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018 mang lại nhiều lợi ích, nhưng đang đối mặt với các khó khăn về cơ sở vật chất, thiếu giáo viên, áp lực tài chính, sức khỏe học sinh, và tổ chức hoạt động trải nghiệm. Các địa phương như Hà Nội, TP.HCM, Phú Thọ, và ĐBSCL đã có những nỗ lực khắc phục, nhưng cần sự đầu tư đồng bộ từ Nhà nước, sự phối hợp của phụ huynh, và sự sáng tạo của nhà trường. Phụ huynh, giáo viên, và học sinh có thể theo dõi thông tin tại Cổng thông tin Bộ GD&ĐT (moet.gov.vn) hoặc cổng thông tin Sở GD&ĐT địa phương để đóng góp ý kiến và tìm giải pháp.
Bạn nghĩ khó khăn nào trong dạy học 2 buổi/ngày cần ưu tiên giải quyết nhất? Hãy chia sẻ để cùng thảo luận!
