Thực trạng các trường cao đẳng mở ngành tương đồng với đại học
Trong vài năm trở lại đây, nhiều trường cao đẳng trên cả nước đã chủ động mở các ngành đào tạo vốn trước đây là “đặc sản” của đại học như Công nghệ thông tin, Du lịch, Quản trị kinh doanh, Marketing, Thiết kế đồ họa, thậm chí là Điều dưỡng và các ngành dịch vụ kỹ thuật y học. Điều này nhằm đáp ứng nhu cầu nhân lực theo hướng ứng dụng, rút ngắn thời gian học tập và tăng tính thực tiễn cho người học.
Tuy nhiên, sự “trùng lặp” này cũng đặt ra không ít thách thức về việc thu hút người học, đặc biệt trong bối cảnh tâm lý xã hội vẫn chuộng bằng đại học hơn cao đẳng. Khi cùng đào tạo một lĩnh vực, trường đại học thường chiếm ưu thế về thương hiệu, cơ sở vật chất, đội ngũ giảng viên, và đặc biệt là sự quan tâm của phụ huynh, học sinh.
Nguyên nhân khiến trường cao đẳng gặp khó trong cạnh tranh
Một số nguyên nhân khiến trường cao đẳng khó cạnh tranh dù mở ngành giống đại học bao gồm:
- Định kiến xã hội về bậc học: Phần lớn phụ huynh và học sinh vẫn xem đại học là con đường duy nhất để thành công. Cao đẳng thường bị cho là “lựa chọn thứ yếu” dành cho những học sinh có lực học trung bình.
- Thiếu sự khác biệt về chương trình đào tạo: Khi các ngành học giống nhau nhưng cách thiết kế chương trình không rõ sự ưu tiên về thực hành, thời lượng rèn nghề, kỹ năng mềm… thì học sinh khó nhận ra giá trị gia tăng nếu chọn học cao đẳng.
- Thiếu chiến lược truyền thông hiệu quả: Nhiều trường cao đẳng chưa đầu tư bài bản vào hoạt động truyền thông để làm rõ thông điệp “học cao đẳng – đi làm sớm – thu nhập tốt”.
- Thiếu liên kết doanh nghiệp: Trong khi thị trường lao động ngày càng khắt khe, việc chưa xây dựng mạng lưới hợp tác chặt chẽ với doanh nghiệp khiến trường cao đẳng khó chứng minh hiệu quả đào tạo đầu ra.
Giải pháp tăng sức hút cho các ngành “trùng” với đại học
Để nâng cao sức hút cho các ngành tương đồng với bậc đại học, các trường cao đẳng cần thực hiện một loạt giải pháp mang tính tổng thể:
Tái cấu trúc chương trình đào tạo theo hướng thực hành
Các ngành học như Công nghệ thông tin, Quản trị nhà hàng – khách sạn, Thiết kế đồ họa… đều rất cần kỹ năng thực hành. Do đó, trường cao đẳng nên tập trung vào đào tạo thực tế với tỷ lệ thực hành chiếm từ 60–70% chương trình. Song song đó là thiết kế lộ trình học gắn liền với doanh nghiệp, có kỳ thực tập hoặc làm dự án xuyên suốt.
Liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp tuyển dụng
Một mô hình đào tạo hiệu quả là khi sinh viên ra trường có thể đi làm ngay mà không cần đào tạo lại. Trường cao đẳng cần chủ động hợp tác với các doanh nghiệp để đưa yêu cầu nghề nghiệp thực tế vào chương trình giảng dạy, đồng thời đảm bảo cơ hội thực tập và việc làm cho sinh viên sau tốt nghiệp.
Đẩy mạnh truyền thông giá trị thật của bậc cao đẳng
Truyền thông không chỉ là quảng bá tuyển sinh, mà còn là “giáo dục thị trường” – làm rõ lý do vì sao nên học cao đẳng, đặc biệt trong các ngành có nhu cầu nhân lực cao. Các kênh truyền thông như mạng xã hội, các buổi hướng nghiệp tại trường THPT, talkshow cùng cựu sinh viên thành công… cần được triển khai bài bản và có định hướng.
Tăng trải nghiệm học tập và cam kết đầu ra
Một trong những điểm mạnh mà cao đẳng có thể khai thác là thời gian đào tạo ngắn hơn, chi phí thấp hơn và đi làm sớm hơn. Nếu kết hợp được các yếu tố này với trải nghiệm học thú vị (như học theo dự án, học tại doanh nghiệp, học online kết hợp offline), thì sẽ tạo được khác biệt rõ nét với chương trình đại học truyền thống.
Ngoài ra, việc công bố tỉ lệ sinh viên ra trường có việc làm, thu nhập trung bình, các hợp tác quốc tế… cũng sẽ giúp tăng độ tin cậy và sức hút cho ngành học.
Gợi ý một số mô hình điển hình có thể học hỏi
- Cao đẳng FPT Polytechnic: Thành công trong việc triển khai đào tạo thực hành chiếm hơn 70%, liên kết doanh nghiệp tốt và truyền thông định vị “thực học – thực nghiệp” rõ nét.
- Trường Cao đẳng Du lịch Hà Nội: Có mô hình “học đi đôi với làm” hiệu quả, sinh viên thường xuyên thực hành tại nhà hàng, khách sạn liên kết, tỷ lệ việc làm sau tốt nghiệp rất cao.
- Cao đẳng nghề Công nghệ cao Hà Nội: Tận dụng công nghệ, hệ sinh thái công nghiệp và mô hình học sinh – doanh nghiệp kết nối chặt chẽ.
Các mô hình này cho thấy: nếu biết khai thác lợi thế đào tạo nghề, kết hợp đổi mới nội dung – phương pháp và truyền thông mạnh, trường cao đẳng hoàn toàn có thể nâng cao năng lực cạnh tranh dù đào tạo cùng ngành với đại học.
Kết luận: Cao đẳng cần “định vị lại” chính mình
Sự trùng ngành không phải là bất lợi nếu các trường cao đẳng có chiến lược rõ ràng, nhấn mạnh lợi thế riêng như đào tạo sát thực tế, chi phí thấp, thời gian ngắn, việc làm nhanh. Khi xã hội thay đổi, thị trường lao động cần kỹ năng hơn bằng cấp, thì mô hình đào tạo nghề chất lượng cao hoàn toàn có thể vươn lên song hành cùng hệ đại học.
Hãy nhớ rằng: người học ngày nay không chỉ chọn trường vì “cái mác” mà còn vì trải nghiệm và tương lai nghề nghiệp mà trường đó mang lại. Nếu cao đẳng làm tốt vai trò của mình, học sinh và phụ huynh sẽ sẵn sàng lựa chọn mà không do dự.
