Trong bối cảnh chuyển đổi số và cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ, các ngành học thuộc khối STEM (Khoa học – Công nghệ – Kỹ thuật – Toán học) ngày càng trở thành lựa chọn chiến lược cho học sinh và phụ huynh. Tuy nhiên, thực tế cho thấy số lượng học sinh lựa chọn theo đuổi các ngành STEM ở bậc đại học vẫn còn hạn chế. Để khơi dậy và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho lĩnh vực này, việc phát huy thế mạnh của các trường chuyên đang được xem là một trong những giải pháp trọng tâm, bền vững và hiệu quả.
Vì sao cần tập trung phát triển nguồn học sinh STEM từ trường chuyên?
1. Trường chuyên là nơi hội tụ học sinh có năng lực nổi trội
Các trường THPT chuyên luôn được xem là “vườn ươm tài năng”, nơi quy tụ những học sinh:
- Có tư duy logic và khả năng tự học vượt trội
- Có định hướng nghề nghiệp rõ ràng từ sớm
- Sẵn sàng chấp nhận thử thách, có động lực phát triển bản thân mạnh mẽ
Chính vì vậy, việc định hướng STEM từ trường chuyên sẽ giúp nâng cao chất lượng đầu vào cho các ngành học quan trọng này, tạo ra lớp nhân lực đầu tàu trong tương lai.
2. Môi trường học thuật và học sinh đồng đều về năng lực
Trường chuyên sở hữu:
- Đội ngũ giáo viên giỏi, giàu kinh nghiệm, thường xuyên được tập huấn theo hướng đổi mới
- Cơ sở vật chất được ưu tiên đầu tư: phòng thí nghiệm, thiết bị công nghệ, tài nguyên học tập mở rộng
- Môi trường học tập cạnh tranh tích cực, nhiều sân chơi học thuật
Đây là nền tảng lý tưởng để triển khai các mô hình giáo dục STEM chuyên sâu, tích hợp liên môn và định hướng nghiên cứu khoa học từ sớm.
Giải pháp phát huy thế mạnh trường chuyên trong phát triển giáo dục STEM
1. Tăng cường dạy học theo hướng tích hợp và trải nghiệm
- Thiết kế các chuyên đề STEM liên môn (Toán – Lý – Hóa – Tin học – Sinh học), giải quyết các vấn đề thực tiễn
- Tổ chức các cuộc thi nghiên cứu khoa học kỹ thuật, dự án sáng tạo STEM, tạo sân chơi ứng dụng kiến thức vào thực tế
- Khuyến khích học sinh xây dựng sản phẩm, mô hình công nghệ, viết thuật toán thay vì chỉ học lý thuyết
Ví dụ: Trường THPT chuyên Hà Nội – Amsterdam tổ chức cuộc thi “STEM for Future” hàng năm, thu hút hàng trăm đề tài khoa học sáng tạo từ học sinh các lớp chuyên Toán, Tin, Vật lý, Sinh.
2. Liên kết với các trường đại học và doanh nghiệp công nghệ
- Ký kết hợp tác với các viện nghiên cứu, trường ĐH kỹ thuật như Bách Khoa, Khoa học Tự nhiên, Công nghệ GTVT…
- Mời chuyên gia về giảng dạy chuyên đề, hướng dẫn đề tài nghiên cứu khoa học cho học sinh
- Tổ chức chương trình trải nghiệm nghề nghiệp tại doanh nghiệp, phòng lab đại học, giúp học sinh hiểu rõ bức tranh nghề STEM trong thực tế
3. Định hướng nghề nghiệp sớm và sâu
- Xây dựng chương trình hướng nghiệp chuyên biệt cho nhóm học sinh STEM, lồng ghép trong các buổi sinh hoạt chủ nhiệm, định hướng nghề lớp 10–11
- Cung cấp thông tin cập nhật về cơ hội việc làm, thu nhập, học bổng trong và ngoài nước ở các ngành Công nghệ, Kỹ thuật, Trí tuệ nhân tạo, Công nghệ Sinh học…
- Tổ chức các buổi giao lưu với cựu học sinh đang học hoặc làm việc trong lĩnh vực STEM, truyền cảm hứng và tư vấn thực tế
Gỡ bỏ rào cản: STEM không chỉ dành cho học sinh chuyên Toán – Tin
Một sai lầm phổ biến là đồng nhất học sinh học STEM với học sinh giỏi Toán – Lý – Tin. Thực tế, các ngành STEM hiện đại như Công nghệ sinh học, Thiết kế sản phẩm, Khoa học dữ liệu, Kỹ thuật y sinh… đòi hỏi kỹ năng đa dạng, trong đó có:
- Khả năng tư duy phản biện và giải quyết vấn đề
- Kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm
- Tư duy thiết kế, sáng tạo
Vì vậy, cần mở rộng cơ hội tiếp cận STEM cho cả học sinh chuyên Hóa, Sinh, thậm chí là chuyên Văn có khả năng tư duy và yêu thích công nghệ.
Kết luận
Việc phát triển giáo dục STEM là yêu cầu tất yếu của thời đại, và các trường chuyên chính là đòn bẩy chiến lược để tạo ra lực lượng nòng cốt cho tương lai. Phát huy thế mạnh từ học sinh, giáo viên, môi trường học tập và liên kết xã hội, trường chuyên không chỉ là nơi “luyện thi học sinh giỏi”, mà cần trở thành trung tâm sáng tạo – định hướng – kết nối STEM trên toàn quốc.
STEM không chỉ là công nghệ – STEM là cách tư duy để giải quyết vấn đề. Và từ những ngôi trường chuyên hôm nay, sẽ nở rộ những tài năng công nghệ cho ngày mai.
