Tài liệu giáo dục địa phương là thành tố quan trọng trong chương trình giáo dục phổ thông mới, mang sứ mệnh giúp học sinh hiểu sâu hơn về văn hóa, lịch sử, địa lý và điều kiện kinh tế – xã hội của nơi mình đang sống. Tuy nhiên, quá trình triển khai thực tế cho thấy nhiều địa phương đang gặp khó khăn về nhân lực, tài chính và năng lực chuyên môn. Vì vậy, việc điều chỉnh thẩm quyền biên soạn, phê duyệt tài liệu giáo dục địa phương được xem là một bước đi chiến lược để tiết kiệm nguồn lực và nâng cao chất lượng.
Bối cảnh hiện nay: Phân tán, thiếu đồng bộ
Theo quy định hiện hành, trách nhiệm biên soạn và phê duyệt tài liệu giáo dục địa phương thuộc về UBND các tỉnh, thành phố, trong đó:
- Sở GD&ĐT địa phương chủ trì tổ chức biên soạn
- UBND tỉnh thành lập hội đồng thẩm định và ban hành phê duyệt
Tuy nhiên, mô hình này đã bộc lộ những hạn chế rõ rệt:
- Không đồng đều về chất lượng giữa các tỉnh: địa phương có đội ngũ mạnh thì tài liệu sâu sắc, hiện đại; địa phương thiếu chuyên gia, ngân sách thì tài liệu sơ sài, kém hấp dẫn.
- Thiếu cơ chế giám sát chuyên môn cấp quốc gia, dẫn đến tình trạng “mạnh ai nấy làm”, nội dung trùng lặp hoặc lệch chuẩn.
- Chi phí biên soạn và thẩm định cao, mất nhiều thời gian, công sức nhưng hiệu quả chưa tương xứng.
Đề xuất thay đổi: Tập trung hóa và chuyên nghiệp hóa quy trình
Bộ GD&ĐT đang xem xét phương án điều chỉnh thẩm quyền biên soạn, phê duyệt tài liệu giáo dục địa phương, theo hướng:
1. Bộ GD&ĐT phê duyệt khung chuẩn và nội dung cốt lõi
- Ban hành khung chương trình mẫu, cấu trúc tài liệu giáo dục địa phương thống nhất toàn quốc
- Xây dựng hướng dẫn biên soạn chi tiết giúp địa phương triển khai đúng hướng
- Định ra các tiêu chí chất lượng nội dung, chuẩn hóa định dạng, cách tiếp cận liên môn và tích hợp giá trị sống
2. Địa phương tập trung cung cấp nội dung đặc thù – không làm lại toàn bộ
- Mỗi tỉnh, thành không cần biên soạn mới toàn bộ tài liệu, mà chỉ tập trung thu thập, viết phần nội dung đặc trưng riêng của địa phương mình (lịch sử, nhân vật, địa lý, kinh tế…).
- Những phần chung có thể dùng chung kho học liệu mở, tiết kiệm chi phí nhân lực và thời gian.
3. Hội đồng chuyên môn cấp vùng hoặc quốc gia tham gia thẩm định
- Thay vì UBND tỉnh tự thành lập hội đồng, có thể giao cho cụm vùng hoặc Bộ GD&ĐT lập hội đồng chuyên môn liên tỉnh – giúp nâng cao chất lượng chuyên môn và tính khách quan.
- Đặc biệt với các tài liệu có yếu tố nhạy cảm về văn hóa, lịch sử – cần tham vấn từ chuyên gia trung ương, viện nghiên cứu, bảo tàng quốc gia,…
Lợi ích từ thay đổi này
1. Tiết kiệm ngân sách địa phương
- Giảm chi phí in ấn, biên soạn, tổ chức hội đồng độc lập cho mỗi tỉnh
- Tập trung đầu tư vào phát triển nội dung số hóa, học liệu mở, dùng chung nhiều năm và liên vùng
2. Nâng cao chất lượng, tính khoa học và nhất quán
- Có sự hướng dẫn và kiểm định từ Bộ → đảm bảo không xảy ra tình trạng sai lệch nội dung, thiếu tính giáo dục
- Cách làm này giúp giữ được sự hài hòa giữa tính đặc thù địa phương và chuẩn quốc gia
3. Giảm áp lực cho giáo viên và học sinh
- Nội dung rõ ràng, tinh gọn → giáo viên dễ dạy, học sinh dễ học
- Tránh tình trạng phải học thêm – học gấp do tài liệu thiếu logic, khó tiếp cận
Kết luận
Việc thay đổi thẩm quyền biên soạn, phê duyệt tài liệu giáo dục địa phương không đơn thuần là bài toán hành chính, mà là chiến lược quản trị hệ thống giáo dục tinh gọn – hiệu quả – hiện đại. Trong bối cảnh ngân sách eo hẹp và yêu cầu nâng cao chất lượng giáo dục ngày càng cao, đây là hướng đi đáng cân nhắc.
Tài liệu giáo dục địa phương sẽ thực sự phát huy giá trị khi được xây dựng bằng tầm nhìn chung, nền tảng chung và trách nhiệm chung – thay vì rải rác và cục bộ.
