Trong lộ trình sửa đổi, bổ sung Luật Giáo dục nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục – đào tạo, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang đề xuất sửa đổi các quy định liên quan đến phổ cập giáo dục và giáo dục bắt buộc. Đây là những nội dung mang tính nền tảng, ảnh hưởng sâu rộng đến quyền học tập của mọi công dân Việt Nam – đặc biệt là trẻ em, thanh thiếu niên ở vùng khó khăn.
Vì sao cần sửa đổi quy định về phổ cập giáo dục và giáo dục bắt buộc?
1. Phổ cập – bước đệm bình đẳng cho mọi trẻ em
Phổ cập giáo dục là chính sách nhằm đảm bảo tất cả trẻ em được tiếp cận và hoàn thành một cấp học nhất định. Hiện nay, Việt Nam đã đạt phổ cập giáo dục tiểu học và trung học cơ sở trên toàn quốc, nhưng:
- Vẫn còn khoảng trống ở các vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số, nơi học sinh bỏ học sớm vì điều kiện kinh tế – xã hội khó khăn
- Tình trạng di cư tự do và thiếu giấy tờ hợp lệ khiến nhiều trẻ em không được nhập học đúng độ tuổi
- Sự phát triển nhanh của đô thị gây áp lực lên hệ thống trường lớp, ảnh hưởng đến khả năng duy trì phổ cập
2. Giáo dục bắt buộc: Cần khung pháp lý rõ hơn
Hiện nay, Luật Giáo dục quy định giáo dục tiểu học là bắt buộc, tuy nhiên:
- Chưa xác định rõ trách nhiệm của cha mẹ, người giám hộ và chính quyền địa phương nếu trẻ không được đi học
- Chưa có cơ chế giám sát – xử lý vi phạm đủ mạnh
- Tỉ lệ học sinh hoàn thành THCS nhưng không tiếp tục học lên còn đáng kể – điều này gây ra hệ quả lâu dài về nhân lực và công bằng xã hội
Do đó, việc sửa đổi Luật nhằm bổ sung chế tài, mở rộng đối tượng phổ cập và nâng cao tính ràng buộc của giáo dục bắt buộc là cần thiết.
Những điểm mới được đề xuất trong dự thảo sửa đổi
1. Mở rộng giai đoạn giáo dục bắt buộc
- Đề xuất mở rộng giáo dục bắt buộc từ lớp 1 đến lớp 9 (bao gồm cả THCS), thay vì chỉ ở bậc tiểu học như hiện nay
- Điều này phù hợp với thực tiễn đào tạo nguồn nhân lực và thông lệ quốc tế
2. Quy định rõ trách nhiệm của từng chủ thể
- Cha mẹ, người giám hộ: phải có nghĩa vụ bảo đảm trẻ được đến trường đủ 9 năm học
- Chính quyền địa phương: chịu trách nhiệm quản lý, rà soát và bảo đảm điều kiện học tập cho mọi trẻ trong độ tuổi
- Cơ sở giáo dục: không được từ chối tiếp nhận học sinh đúng độ tuổi thuộc diện giáo dục bắt buộc
3. Tăng cường chế tài xử lý vi phạm
- Có thể bổ sung các hình thức nhắc nhở, cảnh cáo hoặc xử phạt vi phạm hành chính nếu cố tình không cho trẻ đi học
- Đồng thời, mở rộng chính sách hỗ trợ cho trẻ có hoàn cảnh khó khăn để bảo đảm học thật, học đủ và học đến nơi đến chốn
Ý nghĩa và kỳ vọng của sửa đổi luật
- Bảo đảm công bằng trong tiếp cận giáo dục, đặc biệt cho nhóm yếu thế
- Tạo nền tảng vững chắc cho phát triển nguồn nhân lực quốc gia trong kỷ nguyên số
- Giảm tỷ lệ mù chữ và tái mù chữ ở người trưởng thành, nhất là tại vùng sâu, vùng xa
- Góp phần nâng cao chất lượng dân trí, tăng cường năng lực hội nhập và cạnh tranh của thế hệ trẻ
Kết luận
Việc sửa đổi các quy định về phổ cập giáo dục và giáo dục bắt buộc trong Luật Giáo dục không chỉ là điều chỉnh về mặt pháp lý, mà còn thể hiện cam kết mạnh mẽ của Nhà nước trong việc bảo đảm quyền học tập cơ bản cho mọi công dân. Đây là bước đi quan trọng để Việt Nam hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững, lấy con người làm trung tâm trong mọi chính sách.
Mọi trẻ em đều có quyền được đến trường, và nhiệm vụ của chúng ta là không để ai bị bỏ lại phía sau.
