Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh quá trình chuyển dịch cơ cấu năng lượng theo hướng bền vững, an toàn và hiện đại, một tín hiệu đáng chú ý là Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) đang dự kiến lựa chọn 11 cơ sở đào tạo để phát triển nguồn nhân lực phục vụ ngành điện hạt nhân. Đây được coi là bước đi chiến lược nhằm chủ động nguồn lực chất lượng cao, chuẩn bị cho khả năng triển khai điện hạt nhân trong giai đoạn tới.
Vì sao cần đào tạo nhân lực điện hạt nhân ngay từ bây giờ?
1. Tái khởi động lộ trình điện hạt nhân trong tương lai
Dù các dự án điện hạt nhân trước đây từng bị tạm dừng, nhưng theo các chuyên gia năng lượng:
- Việt Nam không thể đứng ngoài xu hướng sử dụng năng lượng sạch, không phát thải CO₂, trong đó điện hạt nhân là một lựa chọn có tiềm năng lớn.
- Việc thiếu nguồn nhân lực trình độ cao sẽ là rào cản lớn nhất nếu muốn quay lại với công nghệ này trong 10–15 năm tới.
2. Đáp ứng yêu cầu công nghệ cao và kiểm soát an toàn nghiêm ngặt
Điện hạt nhân không giống bất kỳ ngành năng lượng nào khác – nó đòi hỏi:
- Đội ngũ kỹ sư, nhà khoa học, chuyên gia giám sát và vận hành được đào tạo bài bản, liên ngành, bao gồm vật lý hạt nhân, kỹ thuật điện – điện tử, cơ khí chính xác, an toàn bức xạ,…
- Nhân lực không chỉ đủ về số lượng, mà còn phải đạt tiêu chuẩn quốc tế, có khả năng làm việc trong môi trường liên kết với các tập đoàn năng lượng hạt nhân toàn cầu.
Những trường nào được dự kiến lựa chọn?
Dù Bộ GD&ĐT chưa công bố danh sách chính thức, nhưng theo định hướng chung, 11 trường dự kiến bao gồm:
- Các trường đại học kỹ thuật đầu ngành như:
- Đại học Bách khoa Hà Nội
- Đại học Bách khoa TP. Hồ Chí Minh
- Đại học Khoa học Tự nhiên – ĐHQG Hà Nội
- Đại học Khoa học Tự nhiên – ĐHQG TP.HCM
- Một số trường đã từng triển khai chương trình đào tạo liên quan đến điện hạt nhân, năng lượng mới, như:
- Đại học Đà Nẵng – Bách khoa
- Đại học Lạc Hồng
- Trường Đại học Điện lực
- Các trường khu vực có tiềm năng phát triển ngành năng lượng công nghệ cao, và sẵn sàng đầu tư hợp tác quốc tế.
Danh sách chính thức sẽ dựa vào tiêu chí về năng lực giảng dạy, cơ sở vật chất, đội ngũ giảng viên và khả năng liên kết quốc tế.
Nội dung đào tạo sẽ được định hướng ra sao?
Bộ GD&ĐT đang phối hợp cùng Bộ Khoa học & Công nghệ và các đối tác quốc tế để xây dựng:
- Khung chương trình cử nhân – kỹ sư chuyên ngành điện hạt nhân, tích hợp kiến thức vật lý hạt nhân, kỹ thuật điều khiển – đo lường, an toàn phóng xạ, luật pháp quốc tế về hạt nhân,…
- Chương trình sau đại học (thạc sĩ, tiến sĩ) liên kết với các viện nghiên cứu trong và ngoài nước
- Học phần ngoại ngữ chuyên ngành, kỹ năng làm việc trong môi trường quốc tế, đạo đức nghề nghiệp, và ứng xử với sự cố
Cơ hội nghề nghiệp cho sinh viên ngành điện hạt nhân
Người học sau khi tốt nghiệp các ngành liên quan đến điện hạt nhân có thể làm việc tại:
- Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, các viện nghiên cứu vật lý, năng lượng tái tạo
- Các tập đoàn điện lực, công ty tư vấn kỹ thuật, đơn vị giám sát an toàn
- Cơ hội du học và làm việc ở nước ngoài trong lĩnh vực năng lượng hạt nhân, môi trường, kiểm định và chuyển giao công nghệ
Trong dài hạn, khi Việt Nam có kế hoạch tái khởi động điện hạt nhân, những kỹ sư đầu tiên tốt nghiệp sẽ trở thành lực lượng nòng cốt trong xây dựng – vận hành – kiểm soát dự án.
Kết luận
Việc dự kiến lựa chọn 11 trường đại học để đào tạo nguồn nhân lực điện hạt nhân là hành động thể hiện tầm nhìn dài hạn, chuẩn bị nền tảng vững chắc cho chiến lược năng lượng quốc gia. Trong thế kỷ 21, quốc gia nào chủ động được nhân lực công nghệ cao – quốc gia đó sẽ nắm giữ cơ hội phát triển bền vững.
Điện hạt nhân không chỉ là bài toán năng lượng – đó là bài toán nhân lực, công nghệ và tầm nhìn quốc gia.
