Hội đồng trường từng được kỳ vọng là thiết chế giúp tăng tính tự chủ, dân chủ và minh bạch trong quản lý giáo dục. Tuy nhiên, sau hơn một thập kỷ triển khai tại các trường mầm non và phổ thông công lập, mô hình này đang bộc lộ nhiều bất cập. Nhiều chuyên gia, quản lý giáo dục và chính bản thân các trường đều đề xuất: nên bỏ Hội đồng trường trong khối công lập bậc mầm non và phổ thông. Dưới đây là 6 lý do cụ thể.
1. Thiếu thực quyền, hoạt động hình thức
Phần lớn Hội đồng trường hiện không có vai trò thực chất trong điều hành hay ra quyết định chiến lược. Dù được mô tả là cơ quan quản trị cao nhất của nhà trường, nhưng:
- Hiệu trưởng vẫn là người quyết toàn bộ công việc điều hành hàng ngày, từ chuyên môn đến tài chính.
- Nhiều hội đồng họp định kỳ theo quy định, nhưng không tạo ra ảnh hưởng thực tế đến định hướng phát triển trường học.
Hệ quả là Hội đồng trường trở thành hình thức, gây lãng phí nguồn lực và thời gian.
2. Chồng chéo vai trò, làm phức tạp hệ thống quản lý
Trong bối cảnh trường công lập chịu sự quản lý trực tiếp của Phòng, Sở Giáo dục và UBND địa phương, việc tồn tại thêm một thiết chế như Hội đồng trường gây:
- Chồng chéo thẩm quyền với hiệu trưởng và cơ quan chủ quản
- Khó khăn trong phân định trách nhiệm, nhất là khi xảy ra vấn đề tài chính, nhân sự, chất lượng dạy học
Khi không rõ “ai quyết – ai chịu trách nhiệm”, tính minh bạch và hiệu quả quản trị càng bị giảm sút.
3. Thiếu cơ chế ràng buộc và năng lực vận hành
Nhiều thành viên Hội đồng trường, đặc biệt ở bậc mầm non và tiểu học:
- Không có chuyên môn quản trị giáo dục hoặc tài chính
- Không được đào tạo hay hướng dẫn đầy đủ về vai trò, quyền hạn
- Không có thời gian và điều kiện để tham gia sâu sát vào hoạt động nhà trường
Điều này khiến Hội đồng trường vừa thiếu thực quyền, vừa yếu về năng lực triển khai.
4. Không phù hợp với thực tiễn trường công lập hiện nay
Khác với đại học hoặc trường tư thục – nơi có mức độ tự chủ cao – các trường phổ thông, mầm non công lập hiện nay:
- Phụ thuộc lớn vào ngân sách Nhà nước, không tự quyết được tài chính hay nhân sự
- Tuân thủ chặt chẽ sự chỉ đạo của Phòng/Sở GD&ĐT
Trong bối cảnh đó, việc duy trì Hội đồng trường không tạo ra giá trị thực tiễn, thậm chí cản trở tính linh hoạt trong điều hành của hiệu trưởng.
5. Gây áp lực hành chính, tăng thủ tục không cần thiết
Việc tổ chức Hội đồng trường kéo theo:
- Nhiều quy trình phê duyệt kế hoạch, quyết nghị nhân sự, kiểm điểm, báo cáo…
- Tăng khối lượng hành chính cho nhà trường và ban giám hiệu
Trong khi đó, hiệu quả mang lại không tương xứng, gây mệt mỏi cho bộ máy vận hành giáo dục ở cấp cơ sở.
6. Có thể thay thế bằng cơ chế giám sát, dân chủ khác
Thay vì duy trì một thiết chế hình thức, nên:
- Tăng cường vai trò của Ban đại diện cha mẹ học sinh, Hội đồng giáo viên, Công đoàn nhà trường
- Hoàn thiện quy chế dân chủ cơ sở, công khai tài chính, minh bạch quyết định, lấy ý kiến giáo viên, phụ huynh định kỳ
- Trao quyền điều hành linh hoạt hơn cho hiệu trưởng nhưng có kiểm tra, giám sát từ cơ quan chủ quản
Những mô hình này thực chất hơn, dễ triển khai hơn và phù hợp với năng lực quản lý hiện nay tại các địa phương.
Kết luận
Hội đồng trường ở bậc mầm non và phổ thông công lập không còn phù hợp trong bối cảnh quản trị giáo dục hiện nay. Thay vì tiếp tục duy trì một thiết chế thiếu thực quyền, thiếu thực lực và thiếu hiệu quả, nên mạnh dạn bỏ Hội đồng trường và chuyển sang các mô hình quản lý, giám sát linh hoạt hơn, thiết thực hơn.
Giáo dục không cần thêm những thiết chế hình thức, mà cần hệ thống quản trị gọn, rõ, hiệu quả – đặt quyền lợi người học làm trung tâm.
