Minh định phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước lĩnh vực giáo dục

Phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước không còn là khái niệm xa lạ, đặc biệt trong bối cảnh cải cách hành chính và chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ. Trong lĩnh vực giáo dục – một lĩnh vực mang tính nền tảng, phổ cập và tác động sâu rộng – việc minh định rạch ròi phân cấp, phân quyền trở nên cấp thiết nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, phát huy tính chủ động của địa phương và cơ sở giáo dục.

Phân cấp, phân quyền là gì trong quản lý giáo dục?

• Phân cấp: là việc chuyển giao thẩm quyền từ cấp quản lý nhà nước trung ương xuống cấp địa phương (UBND tỉnh, huyện), theo nguyên tắc lãnh thổ.
• Phân quyền: là việc giao quyền chủ động cho các đơn vị sự nghiệp công lập, cơ sở giáo dục, trong phạm vi chuyên môn, tài chính, nhân sự… để tự tổ chức hoạt động, chịu trách nhiệm giải trình.

Hiểu đúng và thực hiện đúng hai khái niệm này sẽ giúp tránh tình trạng chồng chéo, đùn đẩy hoặc buông lỏng trách nhiệm trong quản lý giáo dục các cấp.

Vì sao cần minh định rõ ràng phân cấp – phân quyền trong giáo dục?

1. Thực tiễn còn nhiều bất cập

• Một số nội dung chưa có ranh giới rõ giữa Bộ – Sở – Phòng – Trường học, dẫn đến quá tải ở cấp trên, thụ động ở cấp dưới.
• Nhiều địa phương không dám làm, sợ sai, vì chưa được trao đủ quyền hoặc hướng dẫn không nhất quán.
• Trường học nhiều khi chỉ là nơi tiếp nhận mệnh lệnh hành chính, thiếu tự chủ trong thực hiện chuyên môn.

2. Gắn với yêu cầu đổi mới quản trị ngành

Theo tinh thần Nghị quyết số 29-NQ/TW và các định hướng chuyển đổi số, ngành giáo dục phải:

• Đẩy mạnh tự chủ cơ sở giáo dục
• Tăng quyền cho địa phương đi đôi với kiểm soát kết quả đầu ra
• Giảm chỉ đạo từ trên xuống, thay bằng tăng cường hướng dẫn, hỗ trợ

3. Tăng hiệu quả quản lý và phục vụ người học

Minh định rõ phân cấp – phân quyền giúp:

• Cơ sở giáo dục chủ động tổ chức dạy học phù hợp thực tiễn
• Cấp Sở – Phòng tập trung kiểm tra, hỗ trợ thay vì sa vào việc sự vụ
• Người học hưởng dịch vụ giáo dục nhanh hơn, phù hợp hơn

Những lĩnh vực cần minh định phân cấp – phân quyền trong giáo dục

1. Quản lý đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý

• Bộ GD&ĐT: ban hành chuẩn nghề nghiệp, mã số chức danh, cơ chế tuyển dụng
• UBND cấp tỉnh: tổ chức tuyển dụng, bổ nhiệm, luân chuyển giáo viên – hiệu trưởng
• Trường học: được tham gia đề xuất, đánh giá, sử dụng hiệu quả nhân sự tại chỗ

2. Xây dựng chương trình – tổ chức dạy học

• Bộ ban hành chương trình khung, định hướng năng lực
• Trường học chủ động xây dựng kế hoạch giáo dục nhà trường, thiết kế hoạt động trải nghiệm, tổ chức thi – đánh giá phù hợp

3. Quản lý tài chính – cơ sở vật chất

• Tỉnh/Huyện đầu tư trường lớp theo quy hoạch mạng lưới
• Trường học được tự chủ sử dụng nguồn kinh phí được cấp, huy động xã hội hóa minh bạch, hiệu quả

4. Quản lý chất lượng giáo dục

• Bộ chịu trách nhiệm khung đánh giá, kiểm định
• Địa phương tổ chức kiểm tra định kỳ, thi chọn học sinh giỏi, khảo sát chất lượng
• Trường được đánh giá nội bộ, xây dựng hệ thống đảm bảo chất lượng bên trong

Nguyên tắc minh định phân cấp – phân quyền

• Phân định rõ thẩm quyền – trách nhiệm – nguồn lực
• Đảm bảo tự chủ đi đôi với kiểm soát, minh bạch, giải trình
• Tăng cường hệ thống số hóa, dữ liệu liên thông để giám sát hiệu quả
• Phù hợp với đặc điểm vùng miền, cấp học, năng lực đội ngũ quản lý

Một số khuyến nghị thực tiễn

• Rà soát hệ thống văn bản hiện hành, loại bỏ nội dung chồng chéo, ban hành quy định phân cấp thống nhất toàn quốc
• Xây dựng mô hình quản trị trường học hiện đại theo chuẩn quốc tế, trong đó hiệu trưởng là người điều hành chủ động, chịu trách nhiệm toàn diện
• Đào tạo năng lực quản lý nhà nước theo mô hình phân quyền, cho cán bộ Sở – Phòng – trường học
• Tăng cường cơ chế giám sát xã hội, kiểm định độc lập, đánh giá dựa trên kết quả đầu ra

Kết luận: Phân cấp – phân quyền rõ ràng là nền tảng cho một nền giáo dục hiện đại

Việc minh định rõ ràng phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước lĩnh vực giáo dục không chỉ là yêu cầu hành chính, mà là điều kiện tiên quyết để xây dựng nền giáo dục tự chủ, linh hoạt, hiệu quả và công bằng. Khi quyền và trách nhiệm được trao đúng người – đúng cấp – đúng cách, hệ thống giáo dục mới có thể vận hành trơn tru, phục vụ tốt hơn cho mục tiêu phát triển con người và xã hội.

Phân quyền là trao niềm tin – Minh định là tạo điều kiện để giáo dục phát triển vững chắc từ gốc.