Nhiều hạn chế trong công tác kiểm định chất lượng tại trường phổ thông
Mặc dù Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành các quy định và hướng dẫn cụ thể về kiểm định chất lượng giáo dục, song trên thực tế, hoạt động này ở nhiều trường phổ thông vẫn gặp không ít khó khăn và tồn tại nhiều bất cập, từ nhận thức đến triển khai.
Theo bà Trần Thị Bích Hạnh – Hiệu trưởng Trường Tiểu học thị trấn Hạ Hòa (Phú Thọ), phần lớn cán bộ quản lý và giáo viên chưa nắm vững các tiêu chí, tiêu chuẩn trong kiểm định nên việc thực hiện còn mang tính hình thức, đối phó. Một số trường hợp còn có biểu hiện “tô hồng” trong báo cáo tự đánh giá, thậm chí sao chép tài liệu từ đơn vị khác, làm mất đi tính trung thực và giá trị tham khảo của báo cáo.
Cùng với đó, áp lực hồ sơ, minh chứng để phục vụ hoạt động kiểm định đang là gánh nặng lớn cho giáo viên và nhà trường. Việc thu thập, sắp xếp hồ sơ minh chứng tốn nhiều thời gian, dẫn đến quá tải và làm giảm chất lượng công việc chuyên môn.
Hội đồng tự đánh giá hoạt động thiếu hiệu quả
Thực tế tại nhiều trường cho thấy, các hội đồng tự đánh giá – lực lượng đóng vai trò then chốt trong quy trình kiểm định – thường được hình thành từ đội ngũ cán bộ, giáo viên kiêm nhiệm nhiều công việc khác, không có đủ thời gian và chuyên môn sâu để thực hiện hiệu quả nhiệm vụ.
Ông Nguyễn Minh Đạo – Hiệu trưởng Trường THPT Lam Kinh (Thanh Hóa) chỉ rõ: Nhiều thành viên hội đồng chưa được tập huấn bài bản về kỹ năng thu thập, xử lý thông tin, viết báo cáo; các buổi thảo luận chung trong hội đồng còn sơ sài, thiếu chiều sâu. Điều này dẫn đến những bản tự đánh giá thiếu chính xác, không phản ánh đúng thực trạng nhà trường.
Ông Nguyễn Văn Hùng – Hiệu trưởng Trường THPT Minh Đài (Phú Thọ) cũng cho rằng: Sự thiếu hiểu biết về nội hàm các tiêu chí khiến việc nhận diện điểm mạnh – điểm yếu và đề xuất giải pháp cải tiến còn chung chung, xa rời thực tế. Trong khi đó, kinh phí hỗ trợ cho công tác tự đánh giá rất hạn chế, không đủ động lực thúc đẩy giáo viên tham gia tích cực.
Nút thắt nằm ở chính sách và nguồn lực
Một vấn đề lớn được các nhà quản lý giáo dục thống nhất chỉ ra là: Dù nhà trường có chỉ rõ được điểm yếu và hướng cải tiến, nhưng không thể triển khai nếu không có nguồn lực cụ thể về con người, tài chính và cơ sở vật chất.
Các tiêu chí đánh giá chất lượng giáo dục không chỉ đơn thuần là giấy tờ, mà đòi hỏi sự cải thiện thực chất trong điều kiện dạy học, đội ngũ, môi trường giáo dục. Việc thiếu kinh phí hoặc không có cơ chế bổ sung nguồn lực khiến nhiều kế hoạch cải tiến chỉ nằm trên giấy, khó hiện thực hóa.
Đề xuất các giải pháp mang tính hệ thống
Để tháo gỡ những vướng mắc đang tồn tại trong công tác kiểm định chất lượng, ông Nguyễn Minh Đạo kiến nghị cần hoàn thiện cơ chế chính sách kiểm định giáo dục theo hướng thiết thực, hiệu quả và minh bạch hơn.
Cụ thể:
- Thiết lập hệ thống thưởng – phạt rõ ràng: Khen thưởng xứng đáng với cơ sở giáo dục làm tốt, đồng thời xử lý nghiêm các đơn vị không đạt chuẩn hoặc gian dối trong kiểm định.
- Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức: Giúp cán bộ quản lý và giáo viên hiểu đúng vai trò của kiểm định, không còn xem đây là thủ tục hành chính hay gánh nặng, mà là công cụ nâng cao chất lượng giáo dục thực chất.
- Tăng cường thanh tra, kiểm tra và giám sát xã hội: Phát huy vai trò của phụ huynh, học sinh và cộng đồng trong giám sát kết quả đánh giá, tạo sức ép tích cực cho nhà trường.
Ngoài ra, các Sở Giáo dục và Đào tạo cần đẩy mạnh việc đôn đốc, hướng dẫn các trường xây dựng kế hoạch tự đánh giá, đăng ký đánh giá ngoài và cải tiến chất lượng sau kiểm định. Công tác sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm cũng phải được tổ chức định kỳ và nghiêm túc.
Ba định hướng lớn từ Bộ GD&ĐT
Ông Phạm Quốc Khánh – Phó Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng (Bộ GD&ĐT) cho rằng, để công tác kiểm định đạt hiệu quả, các Sở GD&ĐT cần tập trung ba nhiệm vụ ưu tiên:
- Tham mưu ban hành văn bản chỉ đạo: Gắn việc đánh giá chất lượng giáo dục với công nhận trường đạt chuẩn quốc gia và mục tiêu phát triển nông thôn mới tại địa phương.
- Tổ chức giám sát chặt chẽ kế hoạch cải tiến: Sau khi kiểm định, cần có lộ trình và giám sát cụ thể để đảm bảo các trường thực hiện cải tiến đúng và đủ theo cam kết.
- Tăng cường phối hợp liên ngành: Huy động nguồn lực từ sở, ban, ngành và chính quyền địa phương để hỗ trợ bổ sung đội ngũ, nâng cấp cơ sở vật chất, đào tạo lại cán bộ chuyên trách.
Kết luận: Cần một cách làm thực chất, minh bạch, có lộ trình và hỗ trợ cụ thể
Kiểm định chất lượng giáo dục phổ thông là một mắt xích quan trọng trong tiến trình nâng cao chất lượng đào tạo và xây dựng hệ thống giáo dục hiện đại. Tuy nhiên, để hoạt động này phát huy đúng vai trò, không thể chỉ trông chờ vào nỗ lực từ phía nhà trường.
Cần một cơ chế chính sách đồng bộ, minh bạch và một chiến lược đầu tư bền vững về con người, tài chính, hạ tầng để mỗi hoạt động kiểm định không chỉ là kiểm tra – đánh giá, mà còn là đòn bẩy thúc đẩy đổi mới giáo dục một cách thực chất.
