Trong bối cảnh chuyển đổi số và đổi mới toàn diện ngành giáo dục, giáo dục nghề nghiệp (GDNN) đang đứng trước cơ hội lớn để khẳng định vị thế trong hệ thống giáo dục quốc dân. Tuy nhiên, để hiện thực hóa tiềm năng này, giới chuyên gia cho rằng cần tạo hành lang pháp lý vững chắc và đồng bộ, khơi thông các nút thắt trong liên thông, phân luồng và kết nối doanh nghiệp – đào tạo.
Luật hóa đồng bộ – bước ngoặt cần thiết để cất cánh
Ông Nguyễn Thế Lực, Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Dược Hà Nội, nhấn mạnh: Luật GDNN ra đời là bước thể chế hóa Nghị quyết 29-NQ/TW, giúp đào tạo nghề có tính hệ thống và chất lượng ngày càng tăng. Tuy nhiên, việc vận hành giáo dục nghề nghiệp vẫn còn “vênh” khi:
- Liên thông với đại học còn gặp khó do khác biệt chuẩn đầu ra và định hướng đào tạo (thực hành vs học thuật).
- Công tác tuyển sinh và quản lý chưa cùng chung một hệ thống khiến phân luồng thiếu hiệu quả.
- Cơ sở đào tạo còn lúng túng khi áp dụng công nghệ số trong quản trị, thiết kế chương trình hay đo lường chất lượng đào tạo.
Từ đó, ông Lực đề xuất:
- Cần sửa đổi, tích hợp Luật Giáo dục và Luật GDNN để tạo hệ sinh thái liên thông, minh bạch.
- Tăng cường ứng dụng chuyển đổi số toàn diện: quản lý dữ liệu đào tạo, học liệu số, đo lường đầu ra,…
- Phân luồng sớm và thực chất từ THCS, giúp cân bằng giữa đại học và GDNN, đảm bảo đúng – đủ nguồn nhân lực quốc gia.
Đào tạo phải gắn chặt với sử dụng và việc làm
Ông Trần Anh Tuấn, Phó Chủ tịch Hội GDNN TP.HCM, cho rằng: Một trong những điểm nghẽn lớn của GDNN hiện nay là thiếu liên kết hiệu quả với doanh nghiệp. Dù xu hướng tư vấn nghề đã có nhiều chuyển biến, học sinh vẫn thiếu động lực chọn nghề vì:
- Hướng nghiệp còn hình thức, phân luồng chưa đủ mạnh.
- Thiếu mô hình liên kết đào tạo – tuyển dụng hiệu quả.
- Nhiều doanh nghiệp chưa chủ động tham gia đào tạo.
Để gỡ rối, ông Tuấn kiến nghị:
- Tăng cường quản lý nhà nước trong định hướng nguồn nhân lực, thúc đẩy liên kết nhà trường – doanh nghiệp, nhất là ở khâu tuyển sinh và đào tạo thực hành.
- Đẩy mạnh hình thành trung tâm đổi mới sáng tạo tại trường nghề, kết nối với sản xuất.
- Xây dựng thể chế đồng bộ: chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào đào tạo, hình thành hệ thống tín chỉ công nhận lẫn nhau trong khu vực.
- Nâng cấp hệ thống dự báo nhu cầu nhân lực, cung cấp thông tin thực tế cho nhà trường – phụ huynh – học sinh.
- Phát triển đội ngũ hướng nghiệp chuyên nghiệp ở bậc THCS – THPT để giúp học sinh chọn nghề theo năng lực, tránh học theo “bằng cấp”.
Chuyển mình thời đại số: Cơ hội vàng nhưng cần hành động quyết liệt
Trong kỷ nguyên 4.0, GDNN có thể trở thành “mũi nhọn” cung cấp nhân lực cho các ngành nghề đang phát triển mạnh như công nghệ, logistics, AI, du lịch – dịch vụ, chăm sóc sức khỏe,… Nhưng muốn làm được điều đó, không chỉ cần thay đổi nhận thức xã hội, mà còn cần:
- Khung pháp lý thống nhất và linh hoạt
- Mạng lưới trường nghề được đầu tư bài bản
- Hệ sinh thái đào tạo – thực tập – tuyển dụng vận hành đồng bộ
Chỉ khi đó, giáo dục nghề nghiệp mới có thể thực sự “danh chính ngôn thuận” – vừa là lựa chọn đúng đắn cho người học, vừa là trụ cột quan trọng trong chiến lược phát triển nguồn nhân lực quốc gia.
