Tỉnh Điện Biên, nơi có 19 dân tộc anh em cùng sinh sống, luôn coi trọng việc dạy và học tiếng dân tộc thiểu số (DTTS) như một phương thức bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa. Tuy nhiên, công tác này đang đối mặt với nhiều thách thức, từ việc thiếu nguồn nhân lực, tài liệu giảng dạy đến sự thay đổi trong nhận thức của học sinh.
Khó Khăn Chồng Chất
- Thiếu nguồn lực và cơ sở đào tạo:
- Thiếu giáo viên đạt chuẩn: Hiện nay, các trường cao đẳng trên địa bàn chưa có mã ngành đào tạo giáo viên dạy tiếng DTTS. Các giáo viên chủ yếu là kiêm nhiệm, không có vị trí việc làm cụ thể.
- Thiếu sách giáo khoa và tài liệu thống nhất: Nhiều DTTS không có chữ viết hoặc có hai bộ chữ viết trở lên, dẫn đến khó khăn trong việc xây dựng một chương trình và sách giáo khoa chung.
- Học sinh không mặn mà với tiếng mẹ đẻ:
- Nhiều học sinh DTTS chuyển sang ưu tiên học tiếng Anh để phù hợp với chương trình cấp THCS và THPT.
- Sự giảm nhiệt tình này phần nào làm giảm động lực bảo tồn ngôn ngữ và văn hóa dân tộc.
- Nguy cơ mai một ngôn ngữ và chữ viết:
- Chữ viết DTTS hiện chỉ còn được lưu giữ bởi người lớn tuổi, thầy mo, thầy cúng, nhưng số lượng những người này ngày càng ít.
- Một số người biết đọc nhưng không biết viết, dẫn đến khả năng lưu truyền chữ viết bị gián đoạn.
- Hạn chế trong nghiên cứu và giáo dục:
- Nhân lực nghiên cứu chuyên sâu còn khan hiếm.
- Chưa có sự thống nhất về tài liệu giảng dạy giữa các tỉnh và vùng, gây khó khăn trong giao tiếp và học tập giữa các địa phương.
Nỗ Lực Bảo Tồn Và Phát Triển
- Cộng đồng tự tổ chức lớp học:
- Nhiều nhóm, trung tâm học tập cộng đồng đã được thành lập, chủ động tổ chức các lớp dạy chữ Thái, chữ Mông mà không phụ thuộc hoàn toàn vào ngân sách nhà nước.
- Hỗ trợ từ chính quyền và ngành giáo dục:
- Tỉnh Điện Biên cam kết khắc phục những điểm hạn chế, tập trung vào việc xây dựng tài liệu học tập và chế độ đãi ngộ cho giáo viên.
- Lãnh đạo ngành GD&ĐT đang từng bước giải quyết vấn đề thiếu giáo viên và tài liệu bằng cách phối hợp nghiên cứu, bảo tồn với giáo dục đào tạo.
- Tăng cường ý thức cộng đồng:
- Nỗ lực nâng cao nhận thức về ý nghĩa của ngôn ngữ và chữ viết DTTS đối với bản sắc văn hóa dân tộc.
- Khuyến khích học sinh và phụ huynh tham gia các lớp học tiếng mẹ đẻ.
Tương Lai Cần Những Giải Pháp Đồng Bộ
Để bảo tồn và phát triển ngôn ngữ, chữ viết của các DTTS, cần:
- Đào tạo giáo viên chuyên môn: Xây dựng mã ngành đào tạo giáo viên dạy tiếng DTTS tại các trường cao đẳng, đại học trong khu vực.
- Thống nhất tài liệu giảng dạy: Nghiên cứu và biên soạn sách giáo khoa tiếng DTTS phù hợp với từng nhóm ngôn ngữ.
- Hỗ trợ tài chính và chính sách đãi ngộ: Đảm bảo chế độ, quyền lợi để thu hút giáo viên dạy các môn đặc thù.
- Tăng cường nghiên cứu và ứng dụng công nghệ: Số hóa tài liệu dạy học và lưu giữ chữ viết DTTS để dễ dàng tiếp cận và bảo tồn.
Việc bảo tồn ngôn ngữ dân tộc không chỉ là trách nhiệm của giáo dục mà còn là nhiệm vụ của toàn xã hội. Những nỗ lực từ cộng đồng và chính quyền Điện Biên sẽ là chìa khóa để giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa của các dân tộc thiểu số.
