Mô hình kinh doanh tạo tác động xã hội (Social Impact Business – SIB) đang dần trở thành xu hướng quan trọng trong bối cảnh kinh tế toàn cầu hướng tới phát triển bền vững. Tại Việt Nam, các SIB đã khẳng định vai trò trong việc tạo giá trị kép: kinh tế và xã hội. Tuy nhiên, để thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ hơn nữa, cần có những chính sách hoàn thiện, tạo điều kiện để mô hình này phát triển bền vững và hiệu quả.
I. Khái Niệm Về Doanh Nghiệp Tạo Tác Động Xã Hội
Theo Sách trắng Tổ chức kinh doanh tạo tác động xã hội tại Việt Nam 2023, SIB là các tổ chức đăng ký thành lập theo pháp luật, hướng tới mục tiêu kép: kinh doanh có lợi nhuận và tạo tác động tích cực đến xã hội, môi trường, đồng thời đảm bảo phát triển bền vững.
Đặc điểm chính của SIB:
- Mục tiêu kép: Lợi nhuận và trách nhiệm xã hội.
- Hình thái pháp lý: Bao gồm doanh nghiệp xã hội, hợp tác xã, hộ kinh doanh cá thể hoặc các mô hình áp dụng kinh tế tuần hoàn, bảo vệ môi trường.
- Đối tượng hoạt động: Chủ yếu phục vụ nhóm yếu thế, cải thiện chất lượng cuộc sống, bảo vệ môi trường, và phát triển cộng đồng.
II. Thực Trạng Phát Triển Của SIB Tại Việt Nam
1. Số lượng và quy mô
- Số lượng tổ chức: Tính đến năm 2021, có 26.027 SIB, chiếm 3% tổng số doanh nghiệp và hợp tác xã, giảm đáng kể so với con số 60.479 tổ chức năm 2020 do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19.
- Quy mô nhỏ và siêu nhỏ: Phần lớn các SIB có dưới 10 lao động và doanh thu dưới 3 tỷ đồng/năm.
2. Đóng góp của SIB
- Tạo việc làm: 342.426 lao động đang làm việc trong khu vực SIB (2021).
- Đóng góp xã hội: Phát triển bền vững, bảo vệ môi trường, và hỗ trợ nhóm yếu thế.
3. Ngành nghề và địa bàn hoạt động
- Ngành nghề: Chuyển dịch từ nông lâm nghiệp và thủy sản sang công nghiệp và dịch vụ.
- Địa bàn: Phân bổ khắp cả nước, tập trung nhiều nhất ở Hà Nội và TP.HCM.
III. Thách Thức Chính Của SIB
- Hạn chế về chính sách:
- Chưa có khung pháp lý rõ ràng để xác định và quản lý SIB.
- Thiếu chính sách ưu đãi tài chính, thuế, và đất đai.
- Quy mô nhỏ và nguồn lực hạn chế:
- Đa số các SIB là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, khó mở rộng quy mô.
- Thiếu kỹ năng quản lý và điều hành để kết hợp hiệu quả giữa mục tiêu kinh doanh và xã hội.
- Khó khăn tiếp cận tài chính:
- Thiếu các nguồn vốn hỗ trợ đặc thù như quỹ tài chính xanh, ưu đãi lãi suất.
- Thiếu nhận thức và hỗ trợ cộng đồng:
- Nhiều nhà đầu tư và doanh nghiệp chưa hiểu rõ tiềm năng và giá trị của SIB.
IV. Giải Pháp Thúc Đẩy Phát Triển SIB
1. Hoàn Thiện Khung Pháp Lý
- Ban hành luật hoặc nghị định quy định rõ về SIB, bao gồm:
- Khái niệm, đặc điểm pháp lý, quyền và nghĩa vụ.
- Quy trình đăng ký thành lập và vận hành.
- Các chính sách hỗ trợ và ưu đãi đặc thù.
2. Ưu Đãi Tài Chính Và Hỗ Trợ Phát Triển
- Miễn giảm thuế cho phần thu nhập không chia.
- Hỗ trợ vay vốn ưu đãi từ quỹ tài chính xanh hoặc các chương trình hỗ trợ phát triển bền vững.
- Ưu tiên cấp đất hoặc hỗ trợ thuê đất cho các SIB có hoạt động tác động tích cực đến cộng đồng.
3. Tăng Cường Đào Tạo Và Nâng Cao Năng Lực
- Thiết kế các chương trình đào tạo quản lý dành riêng cho SIB, giúp các doanh nghiệp quản lý hiệu quả mục tiêu kinh doanh và xã hội.
- Cung cấp các khóa học về kỹ năng huy động vốn, tiếp cận thị trường quốc tế, và quản trị bền vững.
4. Xây Dựng Hệ Thống Hỗ Trợ Đặc Thù
- Thành lập bộ phận chuyên trách hoặc trung tâm hỗ trợ SIB, giúp kết nối các doanh nghiệp với các chính sách, nguồn lực tài chính và đối tác.
- Đẩy mạnh hợp tác giữa nhà nước, tổ chức phi chính phủ, và cộng đồng quốc tế để hỗ trợ phát triển SIB.
5. Tăng Cường Truyền Thông Về SIB
- Tuyên truyền, nâng cao nhận thức về mô hình kinh doanh tạo tác động xã hội và lợi ích mà nó mang lại.
- Khuyến khích các nhà đầu tư và doanh nghiệp truyền thống tham gia vào lĩnh vực SIB.
V. Kết Luận
Mô hình kinh doanh tạo tác động xã hội (SIB) không chỉ là một xu hướng mà còn là giải pháp quan trọng để giải quyết các thách thức xã hội và môi trường tại Việt Nam. Việc hoàn thiện chính sách hỗ trợ SIB sẽ giúp khai thác hiệu quả tiềm năng của mô hình này, thúc đẩy phát triển bền vững và góp phần xây dựng một nền kinh tế nhân văn hơn.
Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng để tạo ra môi trường thuận lợi cho các SIB phát triển, từ đó không chỉ giải quyết các vấn đề nội tại của đất nước mà còn nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.
